Wanneer de meesten aan het oude Rome denken, verschijnen beelden van gladiatoren en leeuwen, tempels en keizers. Het verre verleden wordt vaak gemythologiseerd aan de hand van de meest opwindende en vreemde kenmerken voor ons, maar de rijke cultuur van Rome laat nog veel meer te ontdekken over.
Hoewel de Romeinse liefde voor baden nog steeds te zien is aan de aanwezigheid van hun weelderige badhuizen in talloze steden in Europa, hield hun obsessie met reinheid en verfraaiing daar niet op. Hier zijn 9 Oude Romeinse schoonheidsmiddelen, in al hun beangstigende bekendheid.
Verzorging van de huid
‘Leer welke behandeling uw gezicht kan verfraaien, meisjes, en de middelen waarmee u uw uiterlijk moet behouden’ – Ovidius, ‘Medicamina Faciei Femineae’.
Verzorging van de huid was in het Oude Rome een noodzaak. Het ideale gezicht was glad, smetvrij en bleek, maar zowel mannen als vrouwen hadden te kampen met rimpels, vlekken, sproeten en een oneffen teint. Vooral voor vrouwen was het behoud van een begeerlijk, gezond en kuis uiterlijk van vitaal belang voor hun reputatie en hun kansen op een huwelijk.
Zalfjes, zalfjes en oliën werden op het gezicht aangebracht, elk met ingrediënten voor specifiek gebruik. Het basisingrediënt kennen we vandaag de dag nog steeds: honing. Aanvankelijk gebruikt vanwege zijn kleverige kwaliteit, ontdekten de Romeinen al snel zijn heilzame werking bij het hydrateren en verzachten van de huid.
Voor rijke vrouwen zoals Nero’s vrouw Poppaea Sabina, was ezelinnenmelk essentieel voor hun moeizame huidverzorgingsroutine. Ze namen er een bad in, vaak bijgestaan door een team slavinnen, de Cosmetae, die alleen werden ingehuurd om huidverzorgingsproducten aan te brengen.
Poppaea Sabina, Archeologisch Museum van Olympia (Image Credit: Public Domain)
Poppaea had naar verluidt zo veel melk nodig dat ze een leger ezels moest meenemen, waar ze ook heen reisde. Ze vond zelfs haar eigen recept uit voor een nachtelijk gezichtsmasker dat melk gemengd met deeg bevatte, en noemde het toepasselijk Poppaeana.
Er ging echter ook een heleboel minder glamoureuze ingrediënten in deze brouwsels. Dierlijk vet was zeer populair, zoals ganzenvet dat rimpels verminderde, en een vet van schapenwol (lanoline) dat een verzachtende werking had. De geur van deze producten dreef de mensen vaak tot misselijkheid, maar het verlangen naar een gezonde huid woog zwaarder dan dit kleine ongemak.
Tanden
Gelijk aan vandaag de dag was een goed stel sterke, witte tanden aantrekkelijk voor de Oude Romeinen, zozeer zelfs dat alleen degenen met zo’n gebit werden aangemoedigd om te glimlachen en te lachen.
Tandpasta uit de oudheid werd gemaakt van de as van dierenbotten of -tanden, en mocht je een tand verliezen, maak je dan geen zorgen – een valse tand van ivoor of bot kon met gouddraad worden bevestigd.
Luister nu
Perfume
Vanwege de vies ruikende producten die vaak op het gezicht werden aangebracht, doopten vrouwen (en soms ook mannen) zich in parfum, omdat een aangename geur synoniem stond voor een goede gezondheid.
Perfums mengden bloemen zoals iris en rozenblaadjes met een basis van olijf- of druivensap en konden in kleverige, vaste of vloeibare vorm voorkomen.
Veel voorbeelden van deze parfumflesjes zijn gevonden bij opgravingen op Romeinse vindplaatsen.
Romeins glazen parfumflesje, 2e-3e eeuw na Chr., Metropolitan Museum of Art (Image Credit: CC)
Make-up
Nu de huid glad, schoon en geurig was, gingen veel Romeinen hun gelaatstrekken verfraaien door middel van ‘schilderen’, oftewel het aanbrengen van make-up.
De meeste mensen in Rome hadden van nature een donkere huidskleur en de meest gebruikelijke stap in het cosmetische proces was het witter maken van de huid. Dit gaf de indruk van een ontspannen levensstijl, waarbij men niet in de zon hoefde te werken. Om dit te doen werden witte poeders op het gezicht aangebracht met krijt of verf, met ingrediënten die leken op die waarmee men muren wit waste.
Hoewel make-up bij mannen over het algemeen als te verwijfd werd beschouwd, lichtten sommigen hun huid op met poeder net als hun vrouwelijke tegenhangers.
Vrouw met wastabletten en schrijfstift uit Pompeii ca.55-79 (Image Credit: Public Domain)
Een witte crème die een giftig lood bevatte, kon ook worden aangebracht. Deze was echter zeer temperamentvol, en kon van kleur veranderen in de zon of helemaal van je gezicht glijden in de regen! Om deze redenen gebruikten meestal de rijkere vrouwen deze crème, waarvoor een groot team slavinnen nodig was om deze in de loop van de dag voortdurend aan te brengen en opnieuw aan te brengen.
Een zachte blos moest dan worden aangebracht, waarbij de welgestelden rode oker uit België importeerden. Meer gebruikelijke ingrediënten waren wijnresten of moerbeien, of soms wreven vrouwen bruin zeewier op hun wangen.
Om de volle never-spent-a-day-out-out-in-my-life look te bereiken, gingen oude vrouwen ook zo ver om blauwe aderen op hun slapen te schilderen, om hun vermeende bleekheid te accentueren.
Ten slotte, als je zin had om je nagels wat op te krikken, kon je met een mengsel van dierlijk vet en bloed een subtiele roze gloed krijgen.
Ogen
Lange donkere wimpers waren in de mode in Rome, dus verbrande kurk kon worden aangebracht om dit te bereiken. Roet kon ook als eyeliner worden gebruikt om een letterlijk smokey eye-effect te krijgen.
Kleurige groenen en blauwen werden ook gebruikt op de oogleden, gemaakt van verschillende natuurlijke mineralen, terwijl een rode lip kon worden bereikt door keversap, bijenwas en henna te mengen.
Een wenkbrauw was het toppunt van mode in het Oude Rome. Als je de pech had dat je haar niet in het midden samenkwam, kon het worden bijgetekend of kon er dierlijk haar op worden gelijmd.
Watch Now
Haarverwijdering
Terwijl extra haar op je wenkbrauwen in was, was haar op het lichaam uit. Strikte ontharingsverwachtingen heersten in de hele Romeinse samenleving, en van goed opgevoede meisjes werd verwacht dat ze gladde, haarloze benen hadden.
Van mannen werd ook verwacht dat ze zich zouden scheren, want volledig haarloos zijn was te verwijfd, maar onverzorgd zijn was een teken van luiheid. Okselhaar was een universele verwachting echter, met sommigen inhuren oksel-pluckers om hen te helpen bij het verwijderen ervan.
Detail van het “bikini-meisjes” mozaïek, gevonden bij archeologische opgravingen van de oude Romeinse villa del Casale bij Piazza Armerina in Sicilië, (Image Credit: CC)
Haarverwijdering kon ook op een aantal andere manieren worden gedaan, zoals knippen, scheren of met een puimsteen. Er werden ook zalven aangebracht met een aantal interessante ingrediënten, zoals de ingewanden van verschillende zeevissen, kikkers en bloedzuigers.
Figuur
Voor vrouwen was het figuur een belangrijke overweging. De ideale Romeinse vrouw was lang met een gedrongen bouw, brede heupen en schuine schouders. Volle, dikke kleding verhulde een niet modieuze slankheid, en schoudervullingen werden gedragen om het bovenlichaam op te dikken. De borst van een meisje kon worden opgebonden of opgevuld om de perfecte proporties te bereiken, en moeders zetten hun dochters zelfs op dieet als ze van het ideale lichaam begonnen af te wijken.
Fresco met een zittende vrouw, uit de Villa Arianna in Stabiae, 1ste eeuw n.Chr., Nationaal Archeologisch Museum van Napels (Image Credit: CC)
Haar
Haar was ook een drukke bezigheid voor veel Romeinen. Sommigen namen een Ornatrice – of kapper – in de arm om hen te stylen. Oude haarkrullers bestonden uit bronzen staven die op hete as werden verhit en werden gebruikt om krulkapsels te maken, gevolgd door een olijfolieserum.
Blond of rood haar was het meest gewild. Dit kon worden bereikt met een verscheidenheid aan haarverven die zowel plantaardige als dierlijke stoffen bevatten, die met olie of water konden worden doorgewassen, of er ’s nachts in konden worden gelaten.
Fresco met een vrouw die in een spiegel kijkt terwijl ze haar haar opmaakt (of uitkleedt), uit de Villa van Arianna in Stabiae, Nationaal Archeologisch Museum van Napels (Image Credit: CC)
Hoewel haarregimes vooral door vrouwen werden toegepast, riep de mode soms hun mannelijke tegenhangers op om zich bij hen aan te sluiten. Tijdens de heerschappij van keizer Commodo verfden mannen hun haar bijvoorbeeld ook graag modieus blond.
Het verfproces kon echter vaak nare gevolgen hebben, waarbij velen aan het eind kaal waren.
Pruiken
Pruiken waren dus geen ongewoon gezicht op het Romeinse forum. Bij de tempel van Hercules verkocht men openlijk haar, geïmporteerd uit de roodblonde hoofden van Duitsers en Britten. Volledige pruiken voor wie helemaal kaal was (of wie op zoek was naar een stiekeme vermomming) waren verkrijgbaar, terwijl kleinere haarstukjes ook verkrijgbaar waren om extravagante kapsels te creëren.
Net als vandaag de dag speelden de Romeinse verfraaiingsmethoden een sleutelrol in de samenleving en de cultuur. Veel moderne huidverzorgingsproducten hebben zelfs dezelfde ingrediënten en processen – maar het zwanenvet en de bloedzuigers laten we misschien maar aan hen over!