Apple is het eerste Amerikaanse bedrijf geworden dat een marktkapitalisatie van 1 biljoen dollar heeft bereikt – 1.000.000.000.000 dollar in beurswaarde. Achter dit glanzende succes gaat echter een reeks onopgeloste ethische dilemma’s schuil.
De aanpak van Apple en de andere reusachtige Amerikaanse platformtechnologiebedrijven (Google, Facebook, Amazon) op het gebied van vennootschapsbelasting, concentratie en privacy heeft tot wijdverbreide kritiek geleid.
Maar als productiebedrijf wordt Apple geconfronteerd met een dieper liggend probleem. Dit betreft de miljoenen mensen die werkzaam zijn in zijn toeleveringsketen, die grotendeels in China is gevestigd met de grote aannemer Foxconn.
Uit ons onderzoek blijkt dat er nog steeds problemen op het gebied van mensenrechten, milieu en ethiek bestaan binnen Apple’s uitgestrekte wereldwijde toeleveringsketens.
Lage lonen, slechte arbeidsomstandigheden en milieurisico’s in fabrieken van toeleveranciers in China en in heel Azië zijn bronnen van langdurige controverses. Zelfmoorden van arbeiders die te maken hebben met het intensieve werkregime van deze fabrieken hebben Apple tot actie aangezet.
Apple besteedt aandacht aan deze verontrustende kwesties in zijn jaarlijkse voortgangsrapport over de verantwoordelijkheid van toeleveranciers. De vooruitgang is ongelijkmatig en beperkt, maar het bedrijf heeft de schijn van maatschappelijk verantwoord ondernemen gewekt. Eventuele reputatieschade lijkt de financiële resultaten niet te ondermijnen.
Toch is het voor een bedrijf dat zo succesvol is als Apple onaanvaardbaar dat het er niet in slaagt een permanente oplossing te vinden voor terugkerende milieu- en arbeidskwesties in zijn wereldwijde waardeketen.
Wat maakt Apple succesvol
Apple is niet de grootste fabrikant van smartphones ter wereld (de steeds geavanceerdere Samsung en Huawei zijn dat wel), het is alleen de meest winstgevende. De winstmarges bedragen al meer dan een decennium meer dan 20%. Hoewel de winst de afgelopen jaren is gedaald, is deze veel hoger dan die van de concurrentie.
Het resultaat is een enorme kasvoorraad. Apple heeft meer geld in kas dan de meeste Amerikaanse industrieën samen, en zelfs veel landen.
Apple’s aanhoudende concurrentievoordeel is niet alleen te danken aan innovatie, superieur design en marketing. Het is ook een gevolg van zijn dominantie van de geavanceerde consumentenelektronica supply chain. Apple heeft in feite een gesloten ecosysteem gecreëerd en controleert elk deel van de toeleveringsketen, van ontwerp tot detailhandel.
Disaggregatie van de wereldwijde waardeketen maakt het mogelijk om de meest winstgevende activiteiten, waaronder ontwerp, financiën, marketing en verkoop, in het thuisland te houden. De minder winstgevende arbeidsintensieve activiteiten worden uitbesteed aan aannemers in ontwikkelingslanden, waar de lonen en arbeidsomstandigheden vaak veel slechter zijn.
Apple betrekt de meeste van zijn onderdelen van fabrikanten in Azië. De slechte arbeidsomstandigheden aan de onderkant van deze waardeketens hebben geleid tot de term “elektronica sweatshop”.
Volgens activist Li Qiang, van het in de VS gevestigde China Labour Watch:
Zonder China zou Apple niet het bedrijf zijn dat het nu is. Geen enkel ander land kan zo goedkoop arbeidskrachten leveren en zo snel producten maken.
Maar de wisselwerking tussen mondiale economische krachten en lokale omstandigheden stelt ons voor uitdagingen op het gebied van economische zekerheid en de verantwoordingsplicht, transparantie en integriteit van bedrijven.
Arm’s-length morality
In zijn gedragscode voor toeleveranciers verklaart Apple:
De toeleveranciers van Apple zijn verplicht om te zorgen voor veilige werkomstandigheden, werknemers met waardigheid en respect te behandelen, eerlijk en ethisch te handelen en ecologisch verantwoorde praktijken te hanteren overal waar zij producten maken of diensten verlenen aan Apple zal de naleving van deze gedragscode door zijn toeleveranciers beoordelen en elke schending van deze gedragscode kan de zakelijke relatie van de toeleverancier met Apple in gevaar brengen, tot aan en met beëindiging van de overeenkomst.
Deze uitspraak verklaart voor een groot deel de normatieve basis waarop Apple opereert: een arm’s-length moraliteit die anderen verantwoordelijkheid oplegt.
Terwijl Apple de last van de kosten en de productie verlegt, laten zijn toeleveranciers de arbeiders de lasten dragen door middel van lage lonen en onveilige omstandigheden.
Treurig genoeg krijgen arbeiders weinig bescherming van de overheid of regelgevende instanties. Onafhankelijke vakbonden zijn verboden in China. Werkstakingen zijn illegaal en worden beschouwd als contrarevolutionair (hoewel ze vaak voorkomen bij lokale geschillen).
Het resultaat is een mate van arbeidsflexibiliteit die een race naar de bodem creëert, waardoor de meest elementaire arbeidsnormen en milieunormen in ontwikkelingslanden worden bedreigd.
Het waarborgen van integriteit in de wereldwijde waardeketen
De schoonheid van Apple’s briljante ontwerp lijkt uiteindelijk te berusten op het lijden van de arbeiders in elektronische sweatshops, waar mensenrechten, arbeidsnormen, milieuveiligheid en bedrijfsintegriteit stelselmatig worden genegeerd.
Deze misstanden zijn in 2006 voor het eerst onder de aandacht van Apple gebracht. Het bedrijf heeft zich ingespannen om de problemen uit de wereld te helpen en strengere normen te hanteren.
Er zijn echter aanwijzingen dat de intensiteit van de productieregimes die wordt afgedwongen om de productlanceringen te halen, de interventies van Apple om de controle- en beheersystemen te verbeteren en de normen in de fabrieken van de toeleveranciers op te krikken, vaak in de weg staat. In een groot deel van de toeleveringsketen van elektronicaproducten in Azië is nog steeds sprake van slechte arbeidsomstandigheden.
Met de enorme geldreserves van Apple ligt de vraag voor de hand waarom het bedrijf deze problemen niet voor eens en voor altijd oplost? Het antwoord is dat Apple in belangrijke mate wordt gegijzeld door de kapitaalmarkten om de kosten te beheersen en zich gedwongen voelt om tientallen miljarden dollars aan dividenden en aandeleninkopen kwijt te schelden of de toorn van de hedgefondsen onder ogen te zien. De laserfocus ligt op de aandelenkoers van Apple, niet op het welzijn van de werknemers van zijn contractanten.
De toekomstige innovatiecapaciteit (en ethische principes) van Apple zijn in gevaar wanneer waardecreatie gedefinieerd wordt als waarde-extractie. Raden van bestuur richten zich uitsluitend op het “teruggeven” van geld aan aandeelhouders die nooit het geld hebben geleverd om het bedrijf in de eerste plaats te ontwikkelen.
Als marktleider en het meest succesvolle consumentenelektronicabedrijf ter wereld, heeft Apple een bijzondere verantwoordelijkheid om de integriteit en verantwoordelijkheid van zijn waardeketen te waarborgen.