Final Fantasy XII: The Zodiac Age Review: A Near Perfect Remaster of an Underappreciated Gem

Een mogelijk apocrief verhaal wil dat toen Final Fantasy XII voor het eerst uitkwam in Japan, de eerste fan in de rij boog voor de president van Square Enix en zei: “Please remake Final Fantasy VII.”

Dat is de onfortuinlijke erfenis van Final Fantasy XII door de jaren heen geweest. Ingeklemd tussen de populairdere PlayStation-games en de beruchtere opvolger op de PS3, is Final Fantasy XII vooral bekend geworden door de moeizame ontwikkeling en het eigenzinnige gevechtssysteem. Het heeft niet geholpen dat het tot nu toe alleen beschikbaar was op de PS2, waardoor het een van de weinige games in de serie is die niet opnieuw is uitgebracht op meerdere platforms.

Nu ontdaan van zijn oorspronkelijke context, waar iedereen alleen maar kon klagen over hoe anders het was dan de rest van de serie, is het veel makkelijker om het op zijn eigen merites te beoordelen. Het helpt dat Square Enix opnieuw een eersteklas HD-remaster heeft samengesteld, met alle content van de tot nu toe nooit uitgebrachte International Zodiac Edition, evenals een aantal nieuwe features. Ongeacht hoe het spel zelf zich houdt, is dit gemakkelijk de beste en meest complete versie van Final Fantasy XII tot nu toe.

Maar natuurlijk is er ook die brandende vraag: Verdient Final Fantasy XII zijn status van zwart schaap? Of is het tijd voor een tweede blik?

The Remaster

Wel, laten we het eerst even hebben over wat het eigenlijke pakket bevat.

Square Enix heeft enorm veel werk gestoken in het updaten van de beelden van Final Fantasy XII, en dat is te zien. Hoewel er nog steeds veel artefacten uit het PS2-tijdperk zijn -blokkerige architectuur, de onhandige scampering run motion- zijn de verbeterde personagemodellen, belichting en partikeleffecten allemaal een enorme stap vooruit ten opzichte van het origineel.

Het resultaat is dat Zodiac Age er echt geweldig uitziet, vooral als je eenmaal Rabanastre verlaat en in een aantal van de meer exotische locaties van Ivalice stapt. Ik werd constant getroffen door hoe weelderig elke omgeving aanvoelde – de brandende woestijn, de donkere jungle, de diepe mijnen. De enige keer dat ik teleurgesteld was, was toen ik vastzat in een kerker, waar de grauwe PS2-tijd texturen een beetje duidelijker waren. Overal elders zag het er prachtig uit.

Maar waar ik echt van onder de indruk was, is hoe ver Square Enix is gegaan om dit de echt definitieve versie van Final Fantasy XII te maken. De soundtrack heeft een volledige orkestrale remaster gekregen, en is dag en nacht te vergelijken met de synthier PS2-versie (die beschikbaar is voor puristen). Het lokalisatieteam heeft de originele Japanse audio ook beschikbaar gesteld, maar je bent het aan jezelf verplicht om de Engelse stemtrack van hoge kwaliteit ten minste één keer te horen. In principe heeft Square Enix alles in deze versie gegooid-als het erin kan zitten, zit het erin.

Een speciale vermelding is het Zodiac Job System, dat werd geïntroduceerd in de eerder genoemde International Zodiac Edition, en nu voor het eerst door Amerikanen kan worden gespeeld (je kunt ook met het originele bord spelen als je wilt). In essentie neemt het het originele licentiebord en concentreert het zich op 12 verschillende klassen, waarbij je moet nadenken over hoe ze bij je groepsleden passen. Het is nog steeds hetzelfde, ietwat rommelige format waarin je License Points gebruikt die je verdient door vijanden te doden om wapens, armor en abilities vrij te spelen, maar het profiteert van de grotere structuur die de klassen bieden.

Een snel ding: Zodiac Age bevat ook de mogelijkheid om een tweede license board vrij te spelen, waardoor je toegang krijgt tot een tweede klasse. Het is een goedbedoelde toevoeging, maar het voelt alsof het de oorspronkelijke bedoeling van de klassen tenietdoet door een aantal beperkingen op te heffen. Soms is het goed om moeilijke beslissingen te moeten nemen.

Hoe dan ook, de echte spel-veranderaar voor mij is de mogelijkheid om op 2x of 4x snelheid te spelen en gewoon door dungeons te scheuren. Toegegeven, het is een beetje vreemd om vooruit te spoelen en het spel zichzelf te zien spelen, maar het lost de inherente snelheidsproblemen van Final Fantasy XII voor een groot deel op. Laten we eerlijk zijn: Vaan is nogal traag, de dungeons zijn erg lang, en soms is het fijn om gewoon even snel vooruit te kunnen spoelen. Het zijn doordachte toevoegingen als deze die van The Zodiac Age zo’n slim, goed afgerond pakket maken.

Alles bij elkaar voelt het als een eerbetoon aan het originele spel – een poging om Final Fantasy XII de schijnwerpers te geven die het de eerste keer ontzegd werden. Wat je verder ook van het spel vindt, het is een goed doordachte remaster van hoge kwaliteit die er beter uitziet dan veel JRPG’s die tegenwoordig verkrijgbaar zijn.

Maar houdt Final Fantasy XII stand?

Al goed, nu we dat uit de weg hebben, laten we het eens hebben over de vraag of Final Fantasy XII ook echt standhoudt.

Ik ben van mening van wel. Er is zeker ruimte voor kritiek, maar het voelt als een meer samenhangend pakket dan een van zijn opvolgers (Final Fantasy XIV is zijn eigen ding), met zowel een interessantere setting en een sterkere cast. Episch was een woord dat me de laatste keer dat ik Final Fantasy XII speelde herhaaldelijk te binnen schoot – het was een grote wereld die me bleef betrekken bij de grote gebeurtenissen die het verhaal bepaalden. Let maar eens op, Valkyria Revolution.

Het opent met een briljante opeenvolging van scènes waarin we een prins en een prinses gelukkig getrouwd zien; gevolgd door de invasie die de prins het leven kost, gevolgd door de gebeurtenissen die leiden tot de kern van het verhaal. We maken in relatief korte tijd kennis met enkele van de belangrijkste spelers, waaronder Basch, een krijger met littekens, die een heel andere energie toevoegt aan het gebruikelijke Final Fantasy-melodrama. Even later maken we ook kennis met Balthier, een luchtpiraat die met zijn snauwerige opmerkingen de Han Solo is van Vaan’s Luke Skywalker.

Vaan van zijn kant is ogenschijnlijk de hoofdheld, hoewel hij uiteindelijk grotendeels op de achtergrond blijft in zijn eigen verhaal. Hij bestaat vooral als surrogaat voor het publiek, om commentaar te geven op wat er gebeurt en voor een beetje dramatische spanning met Basch te zorgen. Vaan heeft de neiging een slechte reputatie te krijgen, maar ik vind het leuk dat hij een grondperspectief biedt van het leven onder het keizerrijk, vooral in het begin als je nog vertrouwd moet raken met de omgeving.

Als Vaan de hoofdgroep eenmaal ontmoet, gaat het verhaal in een goed tempo van decorstuk naar decorstuk, voordat het in de woestijn wat van zijn vaart verliest, op welk punt het een beetje richtingloos begint aan te voelen. Je krijgt een idee van wat er boven je gebeurt via gesprekken tussen de keizer, de senaat en zijn zoon Vayne, maar vooral in het middelste deel van het verhaal dwaalt het verhaal te veel van locatie naar locatie zonder dat je echt het gevoel hebt dat er iets belangrijks gebeurt. Meer dan een paar gebieden, met name een waar je waagt in een mijn naar een handvol experimenten misgelopen vechten, voelen als pure filler.

Het uiteindelijk wordt ondersteund door de cast, met name Balthier, en de wielen-met-wielen-politiek van het Rijk, die maakt je wilt doorgaan alleen maar om een beter begrip van wat de heck is er aan de hand te krijgen. En als het verhaal je ooit begint te vervelen, kun je altijd nog meer Hunts doen, die uiteindelijk uitmonden in een reeks optionele eindbaasgevechten die een uitstekende buit opleveren.

Zoals dat met elk goed gevechtssysteem het geval is, komt het eigenaardige Gambit System van Final Fantasy XII pas echt goed tot zijn recht tijdens de Hunts en eindbaasgevechten in het algemeen. Het Gambit System is lange tijd een van de meest polariserende functies van Final Fantasy XII geweest. Het verdeelde de fanbase tussen degenen die verandering wilden omarmen en degenen die terugverlangden naar de klassieke turn-based gevechten van de serie. Als fan in 2006 was ik meestal verbijsterd en ongelukkig over Gambits, maar met The Zodiac Age ben ik er een beetje bij gaan horen.

In essentie draait het Gambit System om een serie scripted commands waarmee je ontmoetingen op een lager niveau kunt automatiseren. Naarmate je vordert, krijg je toegang tot meer en meer Gambit slots en commando’s, die op hun beurt je in staat stellen om meer verfijnde instructies te maken. Je kunt het in geval van nood overnemen, maar het is meestal beter om de computer zijn ding te laten doen.

Of je het Gambit Systeem leuk vindt, ligt er vooral aan hoe je het relatieve gebrek aan interactiviteit ervaart. Het kan heel bevredigend zijn om je zorgvuldig opgestelde instructies uit te zien spelen in complexe ontmoetingen, maar het is moeilijk te verhullen dat de meeste kerkers bestaan uit jou die de controlestick naar voren duwt terwijl je groepsleden zich een weg hakken, snijden en helen door vijandelijke mobs. Pas als je tegen eindbazen vecht, waar de omstandigheden snel veranderen, wordt het echt interessant.

Dit maakt Final Fantasy XII overigens niet zo anders dan traditionele turn-based games. Persona 5 is een perfect voorbeeld van een RPG waarin je in principe bij elke ontmoeting dezelfde commando’s uitvoert. Maar ik denk dat alleen al het indrukken van een knop veel kan doen om de verveling van repetitieve actie te doorbreken. Final Fantasy XII heeft dat niet, waardoor het soms eentonig aanvoelt.

Ik denk dat wat het voor mij interessant houdt, is dat status-effecten een veel grotere rol spelen dan in andere spellen uit de serie, waardoor je gedwongen wordt goed na te denken over je uitrusting, Gambits en de rest. Het spel heeft ook de bekende loot treadmill die het grotere MMORPG-genre (en veel andere spellen, zoals Diablo) aandrijft, met vijanden die onderdelen laten vallen die voor tonnen geld kunnen worden verkocht en af en toe een speciaal voorwerp. Het is nooit helemaal hersenloos, en er is genoeg van een interessante lus die het houdt je altijd bezig.

Zoals altijd, de grootste voldoening in Final Fantasy XII is afgeleid van het niveau omhoog, het vrijspelen van nieuwe vaardigheden, en het verdienen van nieuwe apparatuur – het brood en boter van elke RPG. Final Fantasy XII heeft dat, en in combinatie met het Zodiac Job System is het dieper en interessanter dan de meeste van zijn soortgenoten. In dat opzicht is Final Fantasy XII nauwelijks het spel dat “zichzelf speelt” dat critici ervan maken. Er zijn heel wat interessante beslissingen te nemen voordat je ook maar een voet in de strijd zet.

In dat licht voelt Final Fantasy XII nog steeds goed aan, en houdt het zelfs beter stand dan veel van zijn soortgenoten. Het enige element dat voor mij echt “gedateerd” aanvoelt, is het feit dat je moeilijk te vinden Teleport Stones moet gebruiken om snel te reizen, waardoor sommige jachten vervelender zijn dan ze anders zouden moeten zijn. Maar ja, met zoveel mensen die de deugden van het lopen door heel Hyrule en Skyrim ophemelen, zien sommigen dat misschien eerder als een feature dan als een bug.

Wat overblijft is een spel met een aantal echt sterke ideeën dat niet altijd zijn verheven ambities waarmaakt, maar er desondanks in slaagt om bij elkaar te blijven dankzij het ongelooflijke art, de vermakelijke cast en het interessante gevechtssysteem. Het is alleen al uniek, en het feit dat je cutscènes kunt overslaan en de gameplay kunt versnellen, maakt het spel veel speelbaarder dan Final Fantasy X, dat tegenwoordig tergend langzaam aanvoelt.

Nadat ze Final Fantasy XII de eerste keer hebben gemist, heb ik het gevoel dat veel mensen zich afvragen of ze eindelijk de Final Fantasy moeten spelen die de tijd vergat. Als een soort voormalig scepticus kan ik zonder meer “ja” zeggen. Het zal misschien nooit de massa-aantrekkingskracht hebben van sommige van zijn soortgenoten, maar het wordt tijd dat Final Fantasy XII wat van de liefde en aandacht krijgt die het verdient.