Wanneer je met je moeder aan tafel zit, vraag je je dan af waarom ze steeds haar keel schraapt?
Ben je verbaasd over het feit dat haar neus na bijna elke maaltijd loopt?
Wanneer u uw vader sap geeft, houdt u dan uw adem in om te zien of het door de juiste buis gaat?
Wanneer hij een boterham eet, zit u dan op het puntje van uw stoel om het Heimlich-manoeuvre uit te voeren?
Kijkt u altijd op de keukenklok als u met uw moeder eet, omdat de maaltijden zo lang duren en u een miljoen dingen te doen hebt?
Vraagt u zich af hoe uw dierbare aan genoeg voedsel of vocht kan komen om te overleven?
Als u zich een van deze zorgen maakt, kan uw dierbare een belangrijk, mogelijk ernstig slikprobleem hebben.
Gewoon en vaak over het hoofd gezien
Veel mensen zijn tegenwoordig op de hoogte van de gevaren van vallen bij ouderen. Wist u dat slikproblemen een andere grote bedreiging voor ouderen vormen? Ook deze zijn verantwoordelijk voor tienduizenden sterfgevallen per jaar in de Verenigde Staten. Meer, misschien, dan vallen.
Choking, een verstopping van de luchtwegen, kost bijna vierduizend levens.
Aspiratie van voedsel, vloeistof of met bacteriën beladen materiaal uit de mond in de longen veroorzaakt bij tienduizenden fatale longontsteking.
Ondervoeding als gevolg van slikproblemen veroorzaakt zwakte en vatbaarheid voor infecties die de dood van nog eens duizenden mensen bespoedigen.
Bijna 40 miljoen Amerikanen op een totale Amerikaanse bevolking van iets meer dan 300 miljoen zijn bejaard (65 jaar en ouder). Van 15 tot 50 procent van de ouderen zijn naar schatting zes en twintig miljoen mensen en groeiend.
Zo gewoon als deze problemen zijn, worden ze vaak over het hoofd gezien. De hierboven opgesomde symptomen en situaties – vaak de keel schrapen, een loopneus tijdens het eten en maaltijden die eindeloos duren – zijn slechts enkele aanwijzingen die erop wijzen dat uw dierbare een slikprobleem heeft dat levensbedreigend kan zijn.
Het is niet alleen bij ouderen
U hoeft geen 65 jaar of ouder te zijn om een slikprobleem te hebben. Mensen met een grote verscheidenheid aan medische en neurologische aandoeningen zijn kwetsbaar. Deze aandoeningen omvatten beroerte, multiple sclerose, kanker, ALS, myasthenia gravis, hoofdletsel, congestief hartfalen en COPD.
Hier volgen enkele typische scenario’s:
Een 49-jarige man met multiple sclerose was in staat om te kauwen. Maar nadat hij slikte, bleef er wat voedsel achter in zijn keel. Het werd zijn luchtwegen ingezogen en omdat hij zo zwak hoestte, kwam het materiaal in zijn longen terecht en veroorzaakte daar een longontsteking.
Een 56-jarige vrouw die behandeld werd voor speekselklierkanker had een extreem droge mond en uiterst pijnlijke zweertjes aan de binnenkant van haar wangen. Kauwen was pijnlijk en maakte eten onaangenaam, waardoor ze zich lichamelijk en emotioneel uitgeput voelde.
Een 64-jarige vrouw met een recente beroerte had moeite met het drinken van vloeistoffen. Die veroorzaakten hoestbuien die tranen in haar ogen brachten. Een longontsteking bracht haar terug in het ziekenhuis en vertraagde haar neurologisch herstel.
Op oudere leeftijd:
Een 72-jarige man met de ziekte van Parkinson deed alles langzaam. Dat gold ook voor slikken. Voedsel bleef vaak in zijn keel steken, waardoor hij moest hoesten en kokhalzen.
Een 82-jarige man met Alzheimer was extreem afleidbaar en kon geen vork of lepel meer gebruiken. Hij was ook “vergeten” wat hij met het voedsel moest doen als het eenmaal in zijn mond zat. Eén keer slikken kon drie minuten of langer duren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij vaak uitgedroogd raakte.
Waarover mensen klagen
Dit zijn enkele van de dingen waarover mensen klagen als ze een slikprobleem hebben:
“Het eten gaat niet naar beneden.”
“Ik moet meer dan één keer slikken.”
“Mijn neus loopt tijdens het eten.”
“Pillen blijven in mijn keel steken.”
“Ik hoest als ik water drink.”
“Het eten valt uit mijn mond.”
“Ik heb moeite met het eten van biefstuk.”
“Als ik slik, loopt het sap mijn neus in.”
“Het doet pijn als ik slik.”
“Ik ben bang dat ik me verslik.”
“Mijn stem klinkt raar als ik gegeten heb.”
“Ik word zo moe dat ik de maaltijd niet kan afmaken.”
“”Wat verwacht je dan? Ik ben oud.”
Soms heeft iemand echter helemaal geen klacht – maar een heel reëel probleem met slikken.
Waar het slikken misgaat
Om te begrijpen hoe het mis kan gaan met slikken, kijken we even kort naar normaal slikken. Slikken is een proces – een reeks stappen die voedsel (of vloeistof of pillen) van de mond naar de maag brengt.
Slikken (wat natuurlijk niet geldt voor vloeistoffen). De tong, de lippen, de wangen, de kaak en de tanden werken samen om het voedsel tot een deegachtige bal te reduceren. Speeksel speelt een sleutelrol. Als de kaakspieren zwak zijn, tanden ontbreken of een kunstgebit loszit of pijnlijk is, kan het kauwen worden belemmerd. Dat kan de basis vormen voor een verstikkingsnoodgeval.
Het voedsel van mond naar keel transporteren. De tong werkt als een emmer zonder handvat. Operaties aan kanker, neurologische aandoeningen (zoals beroerte, MS, ALS of de ziekte van Parkinson) of uitdroging kunnen de verplaatsing van het voedsel belemmeren.
Zichzelf VERTROUWEN. Dit is een reflex die wordt opgewekt doordat voedsel of vloeistof op de plaats komt waar de amandelen zitten (of zaten). Wanneer de spieren zwak zijn (zoals bij spierdystrofie of myasthenia gravis) of de zenuwsignalen verstoord of afwezig zijn (zoals bij beroerte, MS of ALS), kan de reflex niet voor veilig slikken zorgen.
DE SLOKDARM. Spieren aan het begin en eind ervan werken als verkeersagenten. Alleen eenrichtingsverkeer! Anders betaal je de prijs met brandend maagzuur, slechte adem, of erger. Bindweefselaandoeningen zoals sclerodermie kunnen de slokdarm vernauwen en een goede verplaatsing van voedsel of vloeistof verhinderen. Chronische terugvloeiing van zure maaginhoud (zoals bij GERD) kan de slokdarmwand irriteren en aan elkaar plakken, waardoor voedsel niet naar de maag kan
Waak op voor uitdroging en medicatie
Dehydratie kan slikproblemen veroorzaken doordat er minder speeksel wordt aangevoerd. Voedsel blijft aan de keel kleven, zodat restjes na het slikken in de longen kunnen worden gezogen. Pillen kunnen zich aan de slokdarm hechten en de slijmhuid verbranden.
Diuretica kunnen uitdroging veroorzaken of daartoe bijdragen. Anticholinerge medicijnen (zoals difenhydramine, amitriptyline of ipratropium) verminderen de speekselvorming, waardoor het slikken in elke fase van het slikproces wordt belemmerd.
Wat is uw volgende stap?
Verzamel uw observaties, vragen en zorgen en breng ze naar de huisarts van uw dierbare.
Als de situatie op enig moment verslechtert – als ze bijvoorbeeld meer moeite heeft met slikken, dreigt uit te drogen, moeizaam ademt of steeds zwakker wordt – zoek dan onmiddellijk medische hulp.
In Conclusie
Geef uzelf een schouderklopje voor het leren over een belangrijk onderwerp dat weinig aandacht krijgt en dat levensbedreigend kan zijn. Het negeren van een slikprobleem kan desastreus zijn. Nu u een plan hebt, aarzel dan niet om het te gebruiken.