Hoofdomtrek vs. borstomvang

De verhouding tussen de omtrek van het hoofd en de omtrek van de borstkas bij zuigelingen en kinderen verandert met de leeftijd. Deze metingen worden routinematig door de kinderarts verricht en kunnen hem of haar waarschuwen voor afwijkingen in de hersenen of in de algehele lichaamsgroei.

Normale hoofd- en borstomtrek

De hoofdomtrek van een pasgeborene, gemeten ter hoogte van de wenkbrauwen van de baby, bedraagt tussen 32 en 36,8 centimeter. Deze omtrek is ongeveer twee tot drie centimeter groter dan de borstomtrek die, gemeten ter hoogte van de tepellijn, tussen 30 en 33 centimeter bedraagt. Tussen de leeftijd van zes maanden en twee jaar zijn de metingen van de hoofdomtrek en de borstomtrek gelijk. Naarmate het kind ouder wordt, is de borstomtrek groter dan de hoofdomtrek.(1,2)

Anormale hoofdomtrek

Hoofdomtrek bij een éénjarige

Wanneer de hoofdomtrek groot is en meer dan vier centimeter groter dan de borstomtrek, groeit het hoofd van de zuigeling te snel. Dit wijst op een erfelijke of verworven aandoening van de hersenen, of op vochtophoping rond of in de hersenen — hydrocefalie–. In families waar de neiging bestaat tot een groot hoofd — goedaardige familiale macrocefalie — kan een grote hoofdomtrek normaal zijn. Als de hoofdomtrek minder dan 32 centimeter is, zijn de hersenen te klein — microcefalie. Microcefalie wordt in verband gebracht met foetale infectie, chromosomale afwijkingen en aangeboren misvormingen.(1, 2)

Aangeboren borstomtrek

Een kleine borstomtrek en een normale hoofdomtrek bij een pasgeboren baby, asymmetrische groeirestrictie genoemd, kan worden gezien bij baby’s van wie de moeder een hoge bloeddruk of nierziekte heeft (1). Aangezien voor een normale groei voldoende voeding nodig is, is de borstomtrek ook nuttig bij de beoordeling van ondervoeding. Het wordt aanbevolen als een maat voor slechte voeding door de Wereldgezondheidsorganisatie. De borstomtrek blijkt niet alleen laag te zijn bij duidelijk ondervoede kinderen, maar ook bij kinderen uit lagere sociaaleconomische groepen.(4)

Ratio van hoofd- en borstomtrek

Baby’s hoofdgroei

Tijdens de groei neemt de hoofdomtrek gestaag toe, terwijl de borstomtrek sneller groeit. Het resultaat is dat de omtrek van het hoofd en de borst op de leeftijd van twee jaar gelijk is. Bij ondervoeding wordt de snelheid van de groei van de hersenen beschermd, maar de snelheid van de groei van de borstkas vertraagt. Als gevolg daarvan wordt de verwachte gelijkgroei van de hoofd- en borstomtrek vertraagd en blijft de borstomtrek kleiner dan de hoofdomtrek. De verhouding tussen de hoofdomtrek en de borstomtrek kan worden gebruikt als een ruwe richtlijn om de mate van groeiachterstand door ondervoeding te beoordelen.(3)