Een team wetenschappers heeft onlangs een mobiele MRI-scanner achterop een trekker geladen en naar een zwaar beveiligde gevangenis gesleept om een groot aantal criminelen te scannen die als psychopaten zijn geclassificeerd. Hoewel psychopaten naar schatting slechts 1% van de algemene bevolking uitmaken, maken zij door hun prevalentie bij het plegen van misdaden tussen de 15 en 25% uit van de mannelijke Noord-Amerikaanse gevangenisbevolking. Dus wat gebeurt er in de hersenen van psychopaten?
Dit was niet de eerste keer dat onderzoekers MRI’s de gevangenis in hebben gereden om de hersenen van psychopaten te bestuderen. We lijken eindeloos gefascineerd te zijn door het begrijpen hoe psychopaten denken en ons groeiend inzicht in de neurowetenschappen achter psychopathie verandert de ideeën over persoonlijke verantwoordelijkheid en metaalziekte fundamenteel.
De psychopaat die psychopaten bestudeert
Een berucht moment in de geschiedenis van de psychopaten neurowetenschap kwam in 2006, toen wetenschapper James Fallon door een stapel PET-scans zat te bladeren. Fallon bestudeerde al enige tijd de neuro-anatomische basis van psychopathie en hij begon een goed inzicht te krijgen in het soort hersenactiviteit dat op die neigingen duidt. Op zijn bureau, tussen de hersenscans van moordenaars, depressieven en schizofrenen, lagen scans van hem en zijn familie, onderdeel van een apart onderzoek naar de ziekte van Alzheimer.
“Ik kwam bij de bodem van de stapel, en zag deze scan die duidelijk pathologisch was,” zei Fallon in een interview met Smithsonian.
Bij het opzoeken van de code achter de scan ontdekte hij dat hij in feite zijn eigen hersenen bekeek. Fallon’s onderzoek richtte zich vervolgens op zichzelf en hij ging verder met het onderzoeken van verschillende neurologische en genetische markers die correleerden met psychopathische neigingen. Fallon’s persoonlijke relatie met psychopathie leidde hem er ook toe de vreemde combinatie van nature en nurture te onderzoeken die er uiteindelijk toe leidt dat een psychopathisch persoon zich uit in gewelddadig antisociaal gedrag.
Afijn, als zijn hersenen leken op die van een psychopaat, wat onderscheidde hem dan van een gewelddadige psychopathische crimineel?
Een psychopaat wordt klassiek gedefinieerd als een persoon met een extreem onvermogen om zich in te leven in andere menselijke wezens. Ze hebben ook geen berouw voor hun daden, zullen anderen gemakkelijk uitbuiten voor hun eigen gewin, en hebben een hoog niveau van zelfvertrouwen. Klinkt dat als iemand die u kent?
Het is niet onverwacht dat psychopaten voor velen van ons een object van fascinatie zijn geworden. Afbeeldingen van deze personages vullen onze televisie- en filmschermen, van Gordon Gekko en Patrick Bateman tot Breaking Bad, House of Cards of Dexter. Het publiek is een beetje geobsedeerd door psychopathie.
Met onze samenleving die schijnbaar gestructureerd is om het soort moordend gedrag te belonen dat perfect wordt geïllustreerd door psychopathie, is het geen verrassing dat sommige studies hebben gevonden dat tot één op de vijf zakelijke professionals “klinisch significante psychopathische trekken” vertoont.
Toen schrijver Jon Ronson het onderwerp onderzocht, ontdekte hij dat psychopaten ongeveer 4 procent van de CEO’s van bedrijven omvatten. Dat klinkt misschien laag, maar als geschat wordt dat slechts ongeveer 1 procent van de totale bevolking als psychopaat beschouwd kan worden, is dat nog steeds een aanzienlijk hoger aantal dat in de bedrijfsrangen opklimt. Ronson gaat zelfs zo ver dat hij beweert dat ons systeem actief psychopathisch gedrag beloont.
“De manier waarop het kapitalisme is gestructureerd, is echt een fysieke manifestatie van de hersenafwijking die bekend staat als psychopathie,” zei Ronson in een interview in 2011, terwijl hij zijn uitzonderlijke boek The Psychopath Test promootte.
Een van de primaire psychopathische kenmerken waar veel wetenschappers zich op richten, is het opmerkelijke gebrek aan empathie, waarbij de getroffenen een aanzienlijk onvermogen lijken te vertonen om emotioneel contact te maken met andere mensen. Maar is er iets structureel anders in hun hersenen om dit gebrek aan empathie te veroorzaken?
De gevangenisscans
Een studie van het King’s College uit 2012 toonde aan dat gewelddadige mannelijke delinquenten die voldeden aan de diagnose psychopathie significant verlaagde grijze stofvolumes vertoonden in de anterieure rostrale prefrontale cortex en temporale polen. Deze opvallende en specifieke structurele afwijking in het deel van de hersenen dat in verband wordt gebracht met empathie en schuldgevoelens, wijst op een duidelijk neurologisch verschil tussen gewone geweldplegers en echte psychopaten.
Een direct gebrek aan empathie is echter niet genoeg om iemand een volwaardige psychopaat te maken. Verschillende MRI-studies hebben aangetoond dat er een complexere combinatie van neurologische activiteiten plaatsvindt in de hersenen van een psychopaat.
In een onderzoek uit 2013 werden MRI-scans gemaakt van 121 gevangenen, verdeeld in drie groepen: hoog, matig of zwak psychopathisch. De gevangenen kregen beelden te zien waarop fysieke pijn te zien was en vervolgens werd hen gevraagd zich voor te stellen dat dat ongeluk met henzelf of anderen zou gebeuren. De hoog-psychopathische proefpersonen vertoonden een uitgesproken empathische reactie op de gedachte aan pijn wanneer ze die zichzelf inbeeldden. Hersenactiviteit in verschillende gebieden die betrokken zijn bij empathie voor pijn werd als verhoogd geïdentificeerd, waaronder de voorste insula, de voorste midcingulate cortex, de somatosensorische cortex, en de rechter amygdala.
Het was duidelijk dat psychopaten het concept van pijn begrepen en er empathie mee toonden wanneer die pijn henzelf werd aangedaan. Toen hen werd gevraagd zich diezelfde pijn bij anderen voor te stellen, vertoonden deze psychopathische proefpersonen een heel andere reactie. Niet alleen werden die empathische gebieden van de hersenen niet geactiveerd, maar er werd verhoogde activiteit waargenomen in een ander gebied van de hersenen, het ventrale striatum.
Het ventrale striatum is een fascinerend deel van de hersenen, waarvan bekend is dat het beloningsverwerking, motivatie en besluitvorming regelt. Deze studie suggereerde dat psychopaten het leuk vinden zich voor te stellen dat anderen pijn wordt aangedaan.
Maar hoe dit feitelijk een gewelddadige of antisociale actie motiveert, blijkt iets complexer te zijn dan simpelweg plezier ontlenen aan het kwetsen van andere mensen.
Nou alle mensen die psychopathische kenmerken vertonen, blijken gewelddadige criminelen te zijn. Dr James Fallon kan dat bevestigen. Dus wat gebeurt er nog meer in de hersenen om een psychopaat ertoe te brengen een antisociale beslissing te nemen?
Een studie uit 2016 ontdekte geen verschil in prikkelbaarheid van het ventrale striatum tussen criminele en niet-criminele psychopaten bij het ondernemen van een beloningsspel. Er werd echter een significant verschil tussen de twee groepen vastgesteld in de connectiviteit van het ventrale striatum en een ander hersengebied genaamd de dorsomediale prefrontale cortex.
Dit gebied van de hersenen staat bekend om de cognitieve controle van gedrag, prestatieaanpassing, impulscontrole en algemene zelfinhibitie te beheren. Bij zeer psychopathische criminelen werd een abnormaal hoge connectiviteit vastgesteld tussen het beloningssignalerende ventrale striatum en de gedragscontrolerende dorsomediale prefrontale cortex.
“Deze observaties roepen de hypothese op dat psychopathische criminelen mogelijk een onvermogen vertonen om prestaties aan te passen als gevolg van een afwijkende impact van beloningsverwachtingen,” schrijven de wetenschappers achter deze studie uit 2016.
Naast het overwaarderen van de beloningssignalen van het ventrale striatum, ontdekte een recente Harvard-studie dat mensen met psychopathie niet in staat zijn om de toekomstige gevolgen van hun acties nauwkeurig in te schatten.
Deze MRI-studie onderzocht 49 gevangenen en ontdekte een zwakke verbinding tussen het ventrale striatum en de ventrale mediale prefrontale cortex bij die gevangenen met hoge psychopathische neigingen. Hoofdauteur van de Harvard studie, Josh Buckholtz beschrijft dit deel van de prefrontale cortex als vitaal voor “mentale tijdreizen” – dat vermogen om de toekomstige resultaten van een actie te evalueren ten opzichte van de meer onmiddellijke beloningen.
Het effect dat in de studie werd vastgesteld, was zo uitgesproken dat de onderzoekers nauwkeurig konden voorspellen hoe vaak een individuele gevangene was veroordeeld voor misdrijven in verhouding tot de sterkte van de verbinding tussen het striatum en de prefrontale cortex. Dus hoe sterker de verbinding, hoe meer de beloningssignalen alle aspecten van een beslissing domineerden.
Buckholtz ziet dit als een “bepaald soort stoornis in de bedrading van de hersenen” die leidt tot slechte besluitvorming, ongeacht psychopathie.
My brain made me do it
Deze wetenschappelijke conclusies laten ons in een vreemde en tegenstrijdige positie. Psychopathische neigingen leiden duidelijk niet noodzakelijk tot crimineel of antisociaal gedrag, maar het lijkt erop dat een meer gecompliceerde reeks neurologische condities leidt tot de feitelijke expressie van psychopathie in negatieve, antisociale of criminele acties. Een gebrek aan empathie, overactieve beloningscentra, en een onvermogen om toekomstige consequenties te overzien, leiden allemaal tot een beslissing die normale mensen als psychopathisch zouden classificeren.
De juridische en sociale implicaties van dit onderzoek zijn voor velen verontrustend. Als we crimineel of afschuwelijk gedrag kunnen classificeren als louter neurologische disfunctie, dan valt onze hele basis voor het stellen van wettelijke verantwoordelijkheid in duigen. Intentie is momenteel een vitaal aspect bij de beoordeling van ons rechtssysteem. Als iemand een zekere mate van bewuste verantwoordelijkheid met betrekking tot zijn daden kan onttrekken aan de manier waarop zijn hersenen zijn bedraad, waar laat ons dat dan?
Het opkomende veld van neurorecht worstelt met diezelfde vraag nu neurowetenschappelijke verdedigingen steeds prominenter worden in de rechtszaal. Een fascinerende studie uit 2012 wees uit dat rechters geneigd zijn mildere straffen uit te spreken wanneer een biomechanische oorzaak voor psychopathie wordt aangevoerd. De implicatie is dat een individu in deze gevallen iets minder persoonlijk verwijtbaar is. We zouden het de “mijn hersenen lieten het me doen” verdediging kunnen noemen.
We hebben misschien bewuste controle over onze keuzes, maar het wordt steeds duidelijker dat er een verscheidenheid aan neurologische mechanismen is die beïnvloeden hoe we de informatie evalueren die onze beslissingen stuurt. Psychopathie is momenteel niet officieel geclassificeerd als een geestesziekte, maar sommige wetenschappers stellen dat dit wel zou moeten, omdat een neurale disfunctie achter de stoornis duidelijk is geïdentificeerd. Maar op welk punt zijn we gewoon onze manier van denken aan het reguleren?
Dit toenemende onderzoek naar de neurologie van psychopathie helpt ons niet alleen te begrijpen waarom sommige mensen verschrikkelijke dingen doen, maar werpt ook licht op waarom we allemaal doen wat we doen. Het meest confronterende idee is dat als we kunnen vaststellen hoe bepaalde hersenbedrading ertoe kan leiden dat iemand crimineel of antisociaal gedrag gaat vertonen, we dan aan de andere kant ook altruïstische of onbaatzuchtige daden met soortgelijke neurologische functies in verband moeten brengen.