Op het kleine eilandje Menorca voor de kust van Spanje zijn fossiele resten ontdekt van het grootst bekende konijn, dat 3 tot 5 miljoen jaar geleden leefde. Deze reus uit de oudheid, genaamd Nuralagus rex (wat betekent “Minorcaanse Koning van de Konijnen”), zou ongeveer 12 kg hebben gewogen. Zijn skelet structuur geeft aan dat hij niet gebouwd was om te springen zoals de hedendaagse konijnen, en had niet de verhoogde reukzin en het uitstekende zicht van zijn hedendaagse tegenhangers.
Europees konijn. Image Credit J.J Harrison via Wikimedia Commons.
In de 40 miljoen jaar van konijnenevolutie, zijn de meeste soorten binnen het bereik van de grootte van de moderne konijnen gebleven. Het reuzenkonijn van Menorca is een opmerkelijke uitzondering. Zijn enorme omvang (voor een konijn) kan te wijten zijn geweest aan een gebrek aan roofdieren op het eiland. Dit zou een klassiek voorbeeld zijn van een principe in de evolutionaire biologie dat de “eiland regel” wordt genoemd, die zegt dat dieren die op een eiland leven kunnen evolueren om groter te worden door een afwezigheid van roofdieren, of kleiner door een schaarste aan voedsel. Tijdgenoten van Nuralagus rex, ook gevonden in de fossielen van Menorca, zijn onder andere een vleermuis, een grote relmuis, en een reuzenschildpad.
Toen Dr. Josep Quintana van het Institut Català de Paleontologia de fossiele resten van het reuzenkonijn ontdekte, realiseerde hij zich dat hij dit schepsel al eerder was tegengekomen. In een persbericht van 22 maart 2011 zei hij,
Toen ik het eerste bot vond, was ik 19 jaar oud en wist ik niet wat dit bot voorstelde. Ik dacht dat het een bot van een reuzenschildpad was!
Een dijbeenfossiel dat Josep Quintana in 1989, toen hij 19 jaar oud was, vond en waarvan hij toen dacht dat het van een reuzenschildpad was. Pas toen hij het fossiele skelet van Nuralagus rex ontdekte, realiseerde hij zich dat het bot uit 1989 ook van een reuzenschildpad afkomstig was. Rechts, ter vergelijking, is het dijbeen van een Europees konijn. Image Credit: Josep Quintana.
Een artikel over dit oeroude reuzenkonijn, geschreven door Quintana en zijn co-auteurs Meike Köhler en Salvador Moyà-Solà, is onlangs gepubliceerd in het Journal of Vertebrate Paleontology.
Het gefossiliseerde skelet van Nuralagus rex onthulde veel over het dier tijdens zijn leven. Quintana en zijn collega’s ontdekten dat het een korte stijve wervelkolom had, niet de lange verende wervelkolom van moderne konijnen die hen in staat stelt te springen. Het oude konijn van Menorca kon niet springen. In plaats daarvan liep het rond als een bever op het land. Zijn klauwen toonden aan dat het een krachtige graver was, waarschijnlijk om voedsel zoals wortels en knollen op te graven. De schedel vertoonde kleine oogkassen en kleine gehoorblaasjes (een benig kapsel dat het midden- en inwendige oor omsluit), wat wijst op kleine ogen en een slecht gehoor. Levend op een eiland vrij van roofdieren, evolueerden de oude reuzenkonijnen om de scherpe zintuigen te verliezen die kleine konijnen nodig hebben om waakzaam te zijn tegen aanvallers.
Tibia van Nuralagus rex vergeleken met een van een uitgestorven bovide (evenhoevig zoogdier) van de Balearen, en een Europees konijn tibia. Image Credit: Josep Quintana.
Nuralagus rex, een reusachtig konijn dat tussen 3 en 5 miljoen jaar geleden leefde, is het oudst bekende voorbeeld van de “eiland regel”. Zijn unieke fysiologie geeft wetenschappers interessante inzichten in de evolutie en aanpassing van zoogdieren in een geïsoleerde omgeving vrij van roofdieren. Quintana hoopt dat zijn reuzenkonijn een soort mascotte zal worden om studenten en bezoekers naar Menorca te lokken, een eiland dat een populaire toeristische bestemming is in Europa. Er is geen andere plaats die aanspraak kan maken op het huis van het grootste konijn dat ooit op de planeet heeft bestaan.
Artistiek concept van het reuzenkonijn Nuralagus rex, getoond met het moderne Europese konijn. Image Credit: Meike Köhler.
Grootte is belangrijk, als je een schildpad bent
Uitgestorven Jamaicaanse vogel gebruikte knotsachtige vleugels om vijanden te slaan
Carl Zimmer, wetenschapschrijver, over de kracht van evolutie
Felisa Smith: Waarom zoogdieren nooit zo groot werden als grootste dinosauriërs
Shireen Gonzaga is een freelance schrijfster die graag schrijft over natuurlijke historie. Ze is ook technisch redacteur bij een astronomisch observatorium waar ze werkt aan documentatie voor astronomen. Shireen heeft veel interesses en hobby’s met betrekking tot de natuurlijke wereld. Ze woont in Cockeysville, Maryland.