Mijn ideeën over dierlijk gedrag werden in 2002 op zijn kop gezet toen ik zag hoe Betty, een Nieuw-Caledonische kraai, een haak maakte van een stuk ijzerdraad en die gebruikte om een bakje met vlees uit een buis te trekken.
Betty’s gedrag fascineerde wetenschappers omdat het zo creatief leek: er was geen voor de hand liggende oplossing voor het probleem, maar toch had Betty een manier gevonden. Hoe kon deze kraai denken, gezien het feit dat ze gescheiden was van de mens door 620 miljoen jaar van onafhankelijke evolutie?
Ons nieuwste onderzoek, vandaag gepubliceerd, helpt ons deze vraag te beantwoorden. Het levert het overtuigende bewijs dat, net als een schaker die meerdere zetten vooruit denkt, Nieuw-Caledonische kraaien een opeenvolging van drie gedragingen kunnen plannen terwijl ze gereedschap gebruiken om een probleem op te lossen.
Slimme vogels
In de afgelopen 20 jaar hebben kraaien uit Nieuw-Caledonië allerlei gedragingen vertoond die deden vermoeden dat ze zeer intelligent zouden kunnen zijn. Maar het is niet eenvoudig om overtuigend bewijs te leveren voor wat er werkelijk door het hoofd van een dier gaat.
In het verleden hebben we kraaien problemen gegeven waarvoor steeds langere gedragsreeksen nodig waren. Maar om echt te begrijpen of Nieuw Caledonische kraaien kunnen plannen, moesten we onderscheid maken tussen online planning en preplanning.
Online planning behelst het maken van een plan op een moment-tot-moment basis. Je kunt het zien als een vluchtige planning: je doet een zet, bekijkt de effecten en plant dan de volgende. Preplanning is echte planning. Je plant een reeks stappen vooruit, zoals wanneer je twee of drie zetten vooruit denkt bij het schaken, en voert die stappen vervolgens uit.
Zeven jaar na Betty’s haakbuiging konden we, dankzij een trainingsdoorbraak van drie van ons team (Romana Gruber, Martina Schiestl en Markus Boeckle), eindelijk een experiment ontwerpen om de planningsvaardigheden van de vogels te testen.
Oplossing van complexe problemen
We legden de kraaien een moeilijk probleem voor. Kraaien moesten een korte stok gebruiken om een steen uit een buis te trekken, en dan deze steen gebruiken om een platform los te maken om vlees te krijgen, terwijl ze een andere buis negeerden die een lange stok bevatte. Het probleem was dat elke fase van het probleem buiten het zicht van de anderen lag, verborgen door een houten schild dat verhinderde dat de kraaien meer dan één deel van het probleem tegelijk konden zien. Om het moeilijker te maken, verwisselden we de positie van de twee buizen willekeurig tussen de proeven, zodat de kraaien zich moesten herinneren waar ze het laatst het juiste gereedschap hadden gezien.
Dit betekende dat de kraaien bij het benaderen van het probleem mentaal moesten voorstellen waar de lange stok, de steen en het vlees zich bevonden, en vervolgens deze voorstellingen moesten gebruiken om een plan te vormen van wat ze moesten doen zodra ze de korte stok hadden opgepakt. Als ze het probleem van moment tot moment zouden oplossen (d.w.z. door online te plannen), zouden ze fouten maken.
Het was zeer verrassend dat sommige kraaien die we dit probleem voorlegden het uitzonderlijk goed deden. Eén individu, Saturnus, maakte eigenlijk nooit een fout bij deze taak.
Evolutie van planning
Deze resultaten tonen aan dat Nieuw Caledonische kraaien drie gedragingen vooraf in de toekomst kunnen plannen. Hoewel zij suggereren dat Betty haar draadbuiggedrag plande, gaan de implicaties van deze resultaten veel verder dan het verklaren van haar gedrag.
New Caledonische kraaien hebben tot nu toe zoveel belangstelling gewekt omdat zij een zeer bruikbare modelsoort zijn om de evolutie van het gereedschapgebruik te begrijpen. Onze resultaten betekenen dat we deze vogels nu kunnen gebruiken om iets nog fundamentelers te begrijpen: de evolutie van het plannen zelf.
Planning is een van de krachtigste cognitieve vaardigheden die de mens heeft. In combinatie met ons gereedschapgebruik heeft het ons in staat gesteld de hoogten van beschaving te bereiken die wij thans genieten. Deze combinatie is daarom de kern van wat het betekent mens te zijn.
Nu weten we dat een andere soort, een werktuiggebruikende kraai, die op een eiland in de Stille Oceaan leeft, deze vermogens ook kan combineren. Inzicht in hun verhaal, hoe zij ertoe kwamen deze vaardigheden te bezitten, zal ons veel leren over ons eigen verhaal, over waarom wij zijn geëvolueerd om te denken zoals we dat nu doen.