Maak kennis met Alana Saarinen, een van slechts een handvol mensen ter wereld die drie biologische ouders heeft. Nee, zij is niet het resultaat van een of ander bizar gentechnologisch experiment, maar van een baanbrekende onvruchtbaarheidsbehandeling die nu verboden is. Bij de procedure werd een deel van de cel van een donor overgebracht naar de eicel van haar moeder, die minuscule structuren bevat die mitochondriën worden genoemd. Aangezien deze structuren hun eigen genoom bezitten, heeft Alana bijgevolg DNA van drie ouders.
Mitochondriën zijn worstvormige organellen die soms cellulaire krachtcentrales worden genoemd. Deze structuren produceren energie in de vorm van ATP, dat dient als de energiemunt van het leven. Mitochondriën zijn vreemd omdat zij zich onafhankelijk van de celdeling repliceren en ook hun eigen kleine genoom hebben. Het menselijk genoom telt naar schatting zo’n 30.000 genen; op 37 na bevinden al deze genen zich in het kerngenoom, de rest is te vinden in het mitochondriale genoom. Mitochondriaal DNA wordt alleen van de moeder doorgegeven, waarschijnlijk omdat eicellen veel meer moleculen van dit DNA bevatten dan sperma.
Een verscheidenheid van ziekten kan het gevolg zijn van defecte mitochondriën, die vooral cellen van de hersenen, het hart, de skeletspieren en het ademhalingssysteem aantasten. De ernst van de ziekten varieert naar gelang van de weefsels die in de eerste plaats zijn aangetast, maar over het algemeen zijn ze ernstig invaliderend en vaak dodelijk. Daarom overweegt het VK nu mitochondriale vervanging te legaliseren om te voorkomen dat deze ziekten worden doorgegeven. Dit is echter niet de reden waarom Alana’s ouders de procedure ondergingen.
Alana’s moeder probeerde al 10 jaar via IVF zwanger te worden. Als laatste redmiddel wendde ze zich tot het St. Barnabas Institute in New Jersey, dat in de jaren negentig pionier was met een procedure die cytoplasmatische overdracht wordt genoemd. Omdat het mogelijk was dat defecte mitochondriën de oorzaak waren van haar onvermogen om zwanger te worden, verwisselden embryologen het deel van haar eicel dat de mitochondriën bevat – het cytoplasma – met dat van een donor.
17 baby’s werden geboren als gevolg van cytoplasmatische overdracht in deze specifieke kliniek, maar er werd bezorgdheid geuit omdat één vrouw een miskraam kreeg, een andere baby werd geboren met een ontbrekend X-chromosoom, en twee andere kinderen ontwikkelingsstoornissen hadden. Het is echter moeilijk te zeggen of deze problemen het gevolg waren van de procedure.
Na drie uitgebreide reviews om de veiligheid van mitochondriale vervanging te onderzoeken, concludeerde de Britse Human Fertilization and Embryology Authority dat de procedure “niet onveilig” is. Daarom wordt de goedkeuring ervan in het VK momenteel besproken door politici, maar het is waarschijnlijk dat meer studies nodig zullen zijn voordat een beslissing wordt genomen.
Sommigen zijn bezorgd dat het legaliseren van de procedure uiteindelijk zou kunnen leiden tot designer baby’s, en dat mensen proberen “voor God te spelen”, terwijl anderen hun bezorgdheid hebben geuit over de veiligheid omdat sommige dierstudies nakomelingen hebben opgeleverd met veranderde cognitieve vermogens en verouderingspatronen. Er is echter aangevoerd dat de studies ongeldig waren omdat zij werden uitgevoerd op inteeltdieren. Bovendien is mitochondriale vervanging veel meer onder de loep genomen dan andere geassisteerde voortplantingstechnieken die nu op grote schaal worden gebruikt.
Hoewel het mogelijk is het leven te verbeteren van personen die lijden aan mitochondriale ziekten, zijn zij ongeneeslijk. Goedkeuring van deze procedure zou dan ook kunnen bijdragen tot het voorkomen van slopende ziekten waaraan momenteel zo’n 5.000 mensen in het Verenigd Koninkrijk lijden.