Myocarditis is de ontsteking van de hartspier en pericarditis is de ontsteking van de bekleding buiten het hart. In beide gevallen veroorzaakt het immuunsysteem van het lichaam ontstekingen om van de infectie af te komen of als reactie op een andere oorzaak. Bij reumatoïde artritis en de andere niet-infectieuze ziekten reageert het lichaam op een of andere prikkel met een abnormale of overdreven reactie van het immuunsysteem van het lichaam.
Het immuunsysteem stuurt witte bloedcellen, lymfocyten en macrofagen genoemd, om op de prikkel (infectie of niet-infectieuze prikkel) te reageren. De witte bloedcellen kunnen de hartspier aanvallen en soms de hartcellen vernietigen wanneer zij de indringers (virussen die in de hartcellen leven, bacteriën of schimmels) of een andere prikkel proberen te vernietigen. Gifachtige stoffen komen vrij uit de cellen en verstoren het vermogen van de hartspier om samen te knijpen (contracteren). Nog belangrijker is dat beschadigde hartspiercellen zelf antigenen kunnen worden, verbindingen die een sterkere immuunrespons uitlokken. Deze reactie kan resulteren in nog meer schade aan de hartspiercellen.
Ontsteking
De ernst en de bijwerkingen van de ontsteking zijn afhankelijk van de precieze oorzaak. Bij sommige virussen is er slechts een lichte ontsteking in de bekleding buiten de hartspier (pericarditis), waardoor zich wat vocht ophoopt en symptomen zoals scherpe pijn op de borst optreden, die erger kan zijn als men gaat liggen. Soms kan de vochtophoping vrij groot zijn, zodat het hart niet meer goed kan pompen. Dit is vooral het geval als de oorzaak van de pericarditis eerder een bacterie dan een virus is.
Soms is de ontsteking te wijten aan een virus dat de spier van het hart aantast (myocarditis). De hartspier kan verder beschadigd raken wanneer het immuunsysteem van het lichaam probeert het virus kwijt te raken. Wanneer te veel hartspiercellen beschadigd raken, kan de hartspier ernstig verzwakken, zodat het hart niet meer goed kan pompen. Dit proces kan snel verlopen en de dood tot gevolg hebben. In de meeste gevallen begint het hart zichzelf te genezen. Als er weinig dode cellen zijn, kan het hart volledig of ten minste gedeeltelijk verbeteren. De hartspier geneest door dode cellen te veranderen in littekenweefsel. Littekenweefsel trekt niet samen en kan het hart niet helpen pompen. Als zich voldoende littekenweefsel vormt, kan congestief hartfalen (het onvermogen van het hart om genoeg bloed rond te pompen om aan de vraag van het lichaam te voldoen) het gevolg zijn.
Wat veroorzaakt myocarditis of pericarditis?
Myocarditis of pericarditis kan optreden als gevolg van een ontstekingsziekte van het lichaam, zoals reumatoïde artritis (JRA), systemische lupus erythematosus, dermatomyositis, de ziekte van Kawasaki, reumatische koorts of andere niet-infectieuze ziekten. Ze kunnen ook optreden als gevolg van een infectie (viraal, bacterieel of schimmel) van het hart.
Hoe wordt myocarditis of pericarditis gediagnosticeerd?
Diagnose van myocarditis is moeilijk omdat het op zoveel andere ziekten lijkt. De diagnose wordt eerst gesteld aan de hand van de voorgeschiedenis en een lichamelijk onderzoek door een arts. Bij een lichamelijk onderzoek kunnen een snelle hartslag, een abnormale bloeddruk en een snelle ademhaling, een abnormaal onderzoek van het hart en de longen, en soms een vergrote lever worden vastgesteld.
Zeer weinig laboratorium- of bloedonderzoeken zullen snel uitsluitsel geven. Speciale onderzoeken zoals een röntgenfoto van de borstkas, een elektrocardiogram en een echocardiogram kunnen helpen bij het stellen van de diagnose. Soms wordt bloedonderzoek verricht om de aanwezigheid of de oorzaak van de ontsteking aan te tonen.
Myocarditis kan het best worden gediagnosticeerd door een klein stukje hartspier onder een microscoop te onderzoeken. Monsters van de hartspier worden genomen met een bioptome, een dunne, flexibele buis met kleine snijbekjes aan het uiteinde. De bioptome wordt via een ader in de hals van de patiënt ingebracht en in het hart geplaatst. Zodra de bioptome op zijn plaats zit, neemt het zeer kleine monsters van de hartspier voor analyse.
Pericarditis kan het best worden gediagnosticeerd met echocardiografie die vocht rond het hart laat zien. Soms wordt een naald in het gebied rond het hart ingebracht om een monster van de vloeistof voor analyse te verkrijgen.
Een arts kijkt vervolgens naar al deze dingen om de diagnose te stellen.
Wat zijn de symptomen van Myocarditis of Pericarditis?
Symptomen van koorts (een veelvoorkomend symptoom van ontsteking) huiduitslag, diarree, vermoeidheid, abnormale hartritmes, kortademigheid, pijn op de borst, en licht in het hoofd of flauwvallen kunnen optreden. Sommige hiervan zijn symptomen van congestief hartfalen; er kunnen echter ook andere oorzaken zijn.
Hoe wordt myocarditis of pericarditis behandeld?
Soms maakt de ontsteking deel uit van een andere ziekte, zoals reumatoïde artritis, en zal de behandeling van de primaire ziekte ook het hart behandelen. Andere keren is de ontsteking zo mild dat er niets aan gedaan hoeft te worden. In ernstiger gevallen worden ontstekingsremmende medicijnen zoals aspirine of steroïden gebruikt. Er zijn andere geneesmiddelen die ook kunnen worden gebruikt, maar waarvan de werking niet echt is aangetoond. Een van deze geneesmiddelen is intraveneuze gammaglobuline.
Naast de behandeling van de ontsteking kan ondersteunende zorg nodig zijn, zoals geneesmiddelen om het hart beter te laten pompen totdat het genezen is. In zeer ernstige gevallen van myocarditis met een zeer zwak hart, kunnen machines nodig zijn om het hart te helpen pompen. Als bij pericarditis de hoeveelheid vocht die zich rond het hart ophoopt vrij groot is, moet deze mogelijk met een naald worden verwijderd of moet een operatie worden uitgevoerd om de bekleding rond het hart te openen en het vocht te laten afvloeien.
Lees meer over onze Cardiac Critical Care.
Wat zijn de langetermijneffecten van myocarditis of pericarditis?
Bij de meeste vormen van pericarditis zijn de vooruitzichten zeer goed nadat de ontsteking is verdwenen en de infectie indien nodig is behandeld. Soms komt het voor dat de pericarditis terugkomt, maar dit komt vaker voor bij een onderliggende ontstekingsziekte.
Bij myocarditis zijn de vooruitzichten afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Het is onmogelijk te voorspellen in welke categorie een nieuw geval van myocarditis zal vallen. Als het te wijten is aan een ontstekingsziekte van het lichaam, zijn de vooruitzichten voor het hart meestal goed, omdat het reageert op de behandeling van de ontsteking. Sommige oorzaken van myocarditis hebben de neiging om na verloop van tijd op te lossen zonder behandeling, zoals reumatische koorts of de ziekte van Kawasaki.
Bij bepaalde soorten virussen kan schade aan het hart optreden, hoewel het hart meestal gedeeltelijk of zelfs helemaal verbetert. Als het hart licht beschadigd is, zijn er mogelijk weinig beperkingen in activiteit, medicatie of follow-up nodig. Als de schade ernstiger is, kunnen meer medicijnen nodig zijn. Als het hart ernstig beschadigd is, kunnen meerdere medicijnen nodig zijn om het hart beter te laten pompen, maar uiteindelijk kan een harttransplantatie nodig zijn.