The Rebellion of Rosary Beads

Racked wordt niet langer uitgegeven. Hartelijk dank aan iedereen die ons werk in de loop der jaren heeft gelezen. De archieven blijven hier beschikbaar; voor nieuwe verhalen kunt u terecht op Vox.com, waar onze medewerkers de consumentencultuur verslaan voor The Goods by Vox. Je kunt ook zien wat we doen door je hier aan te melden.

Sinds het begin zijn rozenkranskralen een symbool van rebellie.

Een vroege legende beweert dat de heilige Dominicus (circa 1170 tot 1221 na Christus), de stichter van de Dominicaanse Orde, de Maagd Maria zag in een visioen. Volgens het boek Consumption and Spirituality, “spoorde Maria Dominic in dit visioen aan om de rozenkrans te gebruiken als een spiritueel wapen tegen de Albigenzen ketterij. Historisch gezien ontwikkelde de rozenkrans zich tussen de 12e en 15e eeuw.” Het gebruik ervan bestond uit meditaties en gebeden tot Christus en de Maagd.

In de 16e eeuw beschouwde de Protestantse Kerk de verering van de Maagd Maria als afgoderij en een daad van ketterij. Als gevolg daarvan ondersteunde de Katholieke Kerk “sterk de rozenkrans” om de leer en de praktijken van de Reformatie tegen te gaan. En toen katholieke missionarissen “het woord van God” verspreidden in Mexico, de Filippijnen en Midden- en Zuid-Amerika, verspreidden zij ook de verering van de Maagd Maria en het belang van rozenkranskralen voor het gebed. Tot op de dag van vandaag schenken Latino’s en Filippino’s rozenkranskralen als een overgangsritueel en als symbool van bescherming. Het is ook gebruikelijk dat zij rozenkransen buitenshuis dragen als uiting van hun spiritualiteit.

Maar de herinterpretatie van wat rozenkransen symboliseren en het dragen ervan als een object van devotie buiten een plaats van aanbidding is een punt van grote controverse geweest binnen de Katholieke Kerk.

In het katholieke religieuze document de Code van Canoniek Recht staat: “Heilige voorwerpen, die door toewijding of zegening voor goddelijke verering zijn bestemd, moeten met eerbied worden behandeld en mogen niet voor profaan of ongepast gebruik worden aangewend, ook al zijn zij het eigendom van particulieren.” Dus, voor meer conservatieve leden van de Katholieke Kerk, verwijdert het dragen van rozenkranskralen als een mode-object de heiligheid van de rozenkrans en transformeert het object van sacrament tot mode-accessoire.

Hoe men echter definieert wat het dragen van een rozenkrans voor “profaan of ongepast gebruik” betekent, is aan interpretatie, vooral als de persoon katholiek is en het draagt als een uitdrukking van geloof.

Mark Miller is een katholiek theoloog en een universitair hoofddocent systematische theologie aan de Universiteit van San Francisco. “Ik ben er helemaal niet tegen dat mensen rozenkransen dragen voor de mode,” zegt hij. “Ik weet niet of ik zo ver zou willen gaan om te zeggen dat het ketters is. Maar de ketterij heet pelagianisme. Het is vernoemd naar Pelagius, die werd geboren rond 360 AD … Pelagianisme is verbonden met het dragen van de rozenkrans of andere dingen doen voor bescherming. En de gedachte is dat je een soort controle hebt over genade; een soort controle over God. Het maakt de genade niet langer een gratis geschenk, wat het wel zou moeten zijn.”

Dus de intentie achter het dragen van een rozenkrans is direct gerelateerd aan het al dan niet als ketterij beschouwen door praktiserende katholieken.

Maar het dragen van een rozenkrans als modestatement is vaak een mengeling van religieus eerbetoon en een symbool van persoonlijk zelfbewustzijn.

Een van de vroegste momenten waarop rozenkransen opdoken in het populaire modebewustzijn vond plaats in Los Angeles in de jaren ’30 en ’40 van de vorige eeuw. Chicanojongeren, bekend als pachucas en pachucos, droegen rozenkranskralen deels om trots hun Hispanic erfgoed te benadrukken. De in Amerika geboren zonen en dochters van Mexicaanse migranten begonnen hun eigen identiteit te vormen, een die nadrukkelijk los stond van het blanke protestantse Amerika. Mannen droegen een flamboyante stijl van gedrapeerde broeken, kleurrijke shirts en schreeuwerige bretels, vaak gecombineerd met zwarte of houten rozenkransen. Vrouwen droegen vaak visnet kousen, bloemen in hun haar, en getailleerde rokken die beantwoordden aan de hypervrouwelijkheid van die tijd. De stijl werd gepopulariseerd door het toneelstuk en de film Zoot Suit, die ging over de East LA Zoot Suit Riots.

Pachucos waren het slachtoffer van systematisch racisme en segregatie door blank Amerika, en werden vaak beschouwd als “niet echt Mexicaans” door hun Mexicaans-Amerikaanse leeftijdsgenoten van de eerste generatie, dus het dragen van rozenkranskralen verbond hen met hun verleden, terwijl het hen ook hielp een nieuwe taal en stijl aan te nemen. Deze stijl evolueerde in de jaren ’60 naar de cholo en chola cultuur, die veel aspecten van de pachuco mode leende, maar het herinterpreteerde als een meer tomboy, lowrider, en pin-up esthetiek. In sommige gevallen gaven rozenkransen ook aan tot welke bende ze behoorden, met kralen van verschillende kleuren die de verschillende bendes vertegenwoordigden waartoe de leden behoorden. In andere gevallen werd de rozenkrans gedragen als symbool van bescherming en als weerspiegeling van de Latinidad.

In de late jaren ’70 deden rozenkransen hun intrede in zowel goth als punk subculturen. Goths en punks droegen vaak rozenkranskralen als een afwijzing van het conservatisme, en soms als een manier om kritiek te leveren op de wurggreep die de puriteinse waarden op de Amerikaanse en Britse cultuur hielden. Vroege goth- en punkfiguren die rozenkransen droegen als modeartikel en ze gebruikten in hun videobeelden zijn onder meer Christian Death’s frontman Rozz Williams, leden van Bauhaus en Depeche Mode.

“Hoewel er geen overkoepelende religie is voor de goth-cultuur, voelen velen zich aangetrokken tot beelden van het heilige – of dat nu vroeg-middeleeuwse kunstwerken zijn, Mexicaanse Dodendag-altaren, Keltische kruisen, enzovoort,” zegt Liisa Ladouceur, auteur van Encyclopedia Gothica en maker van de video “40 Years of Goth Style”. “Deze dingen zijn evenzeer ‘memento mori’ als wat dan ook. Katholieke beelden in het bijzonder zijn aantrekkelijk door hun overdreven dramatische schoonheid – de rozenkrans is geen sober voorwerp van aanbidding; het is ook ingewikkeld, en een plezier om te zien en aan te raken. Dus afgezien van het gemak om ze in overvloed en goedkoop te vinden in kringloopwinkels, vooral in de vroege jaren ’80, voordat goth-merkartikelen op grote schaal verkrijgbaar waren, kan ik zien waarom zoveel goths zich aangetrokken voelen tot het dragen ervan.”

Pachuco, goth, en punk omarmden allen het dragen van rozenkranskralen als mode. Maar het begrip drong pas in het begin van de jaren ’80 door tot de mainstream.

In 1984 droeg Madonna rozenkransen in haar video “Like a Virgin”. Ze heeft haar relatie met hen beschreven als een “veiligheidsdeken”: Ze symboliseren het katholicisme waar ze mee opgroeide en werden onderdeel van haar religieuze branding. Alle aspecten van het katholicisme werden verwerkt in haar act, van haar naam tot haar albumtitel (Like a Virgin) tot haar streven naar de status van icoon.

“Ze was de eerste die de mainstream cultuur gebruikte en zichtbaar was via video’s met rozenkransen,” zegt Diego Rinallo, een professor in marketing aan de Kedge Business School en co-auteur van Consumption and Spirituality. “Madonna was transgressief… Ze normaliseerde het dragen van de rozenkrans buiten een religieus statement. Het was een verstoring, het verplaatsen van iets uit de religieuze wereld en het in een profaan moment van de mode te zetten.”

Vele modehistorici schrijven Madonna niet alleen toe aan het populariseren van rozenkransen, maar ook aan het aanwakkeren van de belangstelling van de mode voor het spelen met religieuze beelden en iconografie.

Modefotograaf Shawn Griffin schreef zijn proefschrift, The Church of Fashion, over het snijvlak van religie en mode. Hij bestudeerde de manieren waarop modeontwerpers, marketeers en fotografen in de mode beelden hebben gebruikt die de religieuze iconografie uit de tijd van de Verlichting weerspiegelen. Volgens Griffin varieert de religieuze beeldtaal in de hedendaagse modewereld van modellen die poseren als heiligen tot kleding die gedrapeerd is op een manier die doet denken aan religieuze kunst tot het gebruik van rozenkransen en kruizen als versiering. “Eind jaren ’80 en begin jaren ’90,” zegt hij, “begon het pas echt met het Immaculate album met Madonna en Jean Paul Gaultier. Dat is wanneer je zag reiken in de high fashion.”

Toen, in de jaren 2000, Dolce & Gabbana en Alexander McQueen zowel featured rozenkransen op hun runways. Rinallo gelooft dat Dolce & Gabbana’s gebruik van rozenkranskralen een mijlpaalmoment in de mode was, vooral vanwege de betekenis van twee homoseksuele Italiaanse ontwerpers die rozenkransen ontwierpen tegen een overwegend katholieke achtergrond.

“Dolce & Gabbana creëerde een moment voor religieuze consumenten om te pronken met hun religie zonder mensen te beledigen,” zegt Rinallo. Met de release van D&G’s rozenkransen, legt hij uit, voelden zowel religieuze als niet-religieuze mensen zich vrij om een heilig item te dragen voor esthetisch plezier. En tegelijkertijd werden de rozenkransen van D&G een symbool van identiteit voor katholieken die ooit hun religie verborgen hielden. Met de populariteit van de mode-rozenkransen werden gelovigen comfortabeler om ze in het openbaar te dragen.

De geschiedenis van het dragen van rozenkranskralen voor de mode is vaak tegen de conventies ingegaan. Een voorwerp dat ooit door de Protestantse Kerk als grensoverschrijdend werd beschouwd, is nu een symbool dat in de mode grensoverschrijdingen betekent. Het is nooit “gesanctioneerd” door de kerk, maar velen die de sacramenten van het kruis dragen hebben er nooit behoefte aan gehad dat hun geloof, manier van praktiseren, of bestaan hoe dan ook gesanctioneerd zou worden.