Lundi, het gebit van een vrouwtjesolifant.
We hebben onze Rangers vaak horen praten over olifantentanden tijdens game drives. Terwijl we toekijken hoe deze reuzen (de olifanten, niet onze Rangers, hoewel…) zich door het landschap bewegen, knabbelend aan doorns en takken, zal de Ranger iets zeggen als: “Wist je dat: het verlies van tanden de belangrijkste doodsoorzaak is bij volwassen olifanten?”
Je dacht misschien dat het een leeuw was die leidde tot de ondergang van de meeste ouder wordende olifanten, maar als de laatste kies van de olifant begint af te vlakken en af te breken, wordt het steeds moeilijker voor hem om voedsel te kauwen en te verwerken. Dit veroorzaakt een afname van het welzijn van het dier en veel olifanten sterven als gevolg daarvan van honger of ondervoeding.
Het gebit van olifanten is inderdaad uniek en wat leidt tot deze laatste levensfase van hun gebit is de manier waarop hun gebit evolueert gedurende hun levensduur.
Een kijkje in de bek van een olifant.
Waar bij de mens de tanden van boven en van onder in de bek ontstaan, ontwikkelen ze zich bij de olifant van achteren naar voren. Olifanten hebben alleen kiezen: met vier tegelijk en een kies in elke kaak. Ze zijn breed en plat van vorm – perfect om te malen. De ribbels op het oppervlak van de tanden vormen een ruitvorm.
Tijdens hun leven maken deze dieren zes sets kiezen en als een tand verslijt door al dat malen in de wildernis, schuift een andere kies naar voren om hem te vervangen. In zeldzame gevallen kan een olifant een zevende kies ontwikkelen.
Een andere “wist u dat” waar onze Rangers u op safari mee zullen inlichten (maar hierna geen geheimen meer), is dat naast olifanten, ook lamantijnen en kangoeroes tanden hebben die op deze manier in de kaak naar voren schuiven.
Timisa’s kleine tandjes!
Als ze worden geboren, hebben olifanten vier kleine, zich ontwikkelende kiezen, die ze verliezen als ze ongeveer twee jaar oud zijn. Elke set tanden duurt daarna langer tot de laatste set, die komt als ze ongeveer 30 – 40 jaar oud zijn. Dit gebit moet de rest van hun leven meegaan – wat in een beschermde wildernis zoals het Kapama Private Game Reserve bij Jabulani wel 70 jaar kan duren. De tanden die versleten zijn, breken uiteindelijk af en vallen uit.
Evolutie is wat olifanten ertoe bracht om zo’n speciaal gebit te hebben, omdat hun omgeving veranderde en ze zich aanpasten “om een lange levensduur van zware slijtage te ondersteunen,” volgens The Guardian.
Hun slurf en slagtanden begonnen te verschijnen bij hun olifantvoorouders ongeveer 20 miljoen jaar geleden.”Voor een groot dier met een korte nek was de slurf een uiterst nuttige ontwikkeling, die deze proboscideën in staat stelde om bladeren vast te grijpen en naar de mond te brengen, en zo een evolutionair voordeel opleverde.”
De ontwikkeling van een slurf en de transformatie van snijtanden in slagtanden leidde tot een verandering in de vorm van de schedel en, op zijn beurt, een verandering in het gebit. Met hun kortere kaak hadden olifanten minder ruimte voor een volledig stel kiezen, maar hun tanden moesten wel hun hele leven mee kunnen.
De oplossing van de evolutie: “In plaats van een hele set voor- en kiezen tegelijk in de mond te proppen – zoals bij u – was er slechts één grote tand die op elk moment elke kant van de boven- en onderkaak bezette. Naarmate deze tand afslijt, groeit er een andere achteraan, klaar om op zijn plaats te schuiven wanneer de versleten tand uitvalt, zodat het dier tot zes sets tanden in een mensenleven heeft.”
De volgende keer dat u in de grafachtige bek van Jabulani of Sebakwe staart of een wilde olifant in het wild ziet eten, bedenk dan hoeveel werk en doelbewuste intentie (van de kant van de natuur) er in de creatie van hun vitale en fascinerende werktuigen ging zitten.
Ontdek meer:
https://www.theguardian.com/science/2016/jan/31/elephant-teeth-teach-about-evolution