Waarom mensen nooit glimlachten op oude foto’s

Op de meeste oude foto’s – die uit de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw – glimlachen de mensen niet. Dat heeft geleid tot de populaire overtuiging dat mensen op oude foto’s gewoon niet lachten. Zoals op deze deprimerende trouwfoto uit 1900:

Waarom zagen mensen op oude foto’s er dan uit alsof ze net het slechtste nieuws van hun leven hadden gehoord? We weten het niet zeker, maar een paar theorieën helpen ons te raden wat er achter al dat zwart-wit fronsen zat.

1) Zeer vroege technologie maakte het moeilijker om glimlachen vast te leggen

Een veelgehoorde verklaring voor het gebrek aan glimlachen op oude foto’s is dat lange belichtingstijden – de tijd die een camera nodig heeft om een foto te maken – het belangrijk maakten dat het onderwerp van een foto zo stil mogelijk bleef staan. Op die manier zou de foto er niet wazig uitzien.

De foto hierboven illustreert waarom vroege camera’s het moeilijker maakten om een glimlach vast te leggen. Eén figuur in het midden is wazig, waarschijnlijk omdat hij tijdens de lange belichtingstijd een beetje bewoog. In theorie zou je een zo stil mogelijke positie willen handhaven, en het is moeilijker om een glimlach te handhaven dan een relatief vlakke gezichtsuitdrukking.

Maar dat is slechts een deel van het verhaal – en was eigenlijk alleen een enorme factor in de allereerste dagen van de fotografie. Zoals curator Todd Gustavson van het George Eastman House me vertelde toen ik onderzoek deed naar de geschiedenis van de selfie, waren de belichtingstijden rond 1900 met de introductie van de Brownie en andere camera’s een stuk korter geworden. Deze camera’s waren nog steeds traag naar huidige maatstaven, maar niet zo traag dat het onmogelijk was om te glimlachen.

Toch was glimlachen in het begin van de eeuw nog steeds ongebruikelijk. Dat suggereert dat er ook culturele redenen waren waarom mensen niet lachten op oude foto’s. Alle algemene culturele theorieën impliceren een paar geloofssprongen – maar deze proberen te verklaren waarom oude foto’s er zo treurig uitzien.

2) De vroege fotografie werd sterk beïnvloed door de schilderkunst – wat inhield dat er niet werd geglimlacht

Heden ten dage is fotografie een middel om ons leven vast te leggen zoals het wordt geleefd. Maar in de begindagen van de kunst was zij schatplichtig aan een traditie van portretschilderkunst. Een foto was een bevroren weergave van een persoon, niet een moment in de tijd. Zelfs de modellen dachten er zo over.

In 1894 interviewde de Photographic Journal of America een model genaamd Elmer Ellsworth Masterman. Hij had een ongewone baan – hij modelleerde professioneel als Jezus Christus voor schilderijen en foto’s. Hij zag ook het verschil niet tussen de twee kunstvormen. “Wat is het verschil tussen poseren voor een foto en poseren voor een schilderij?” vroeg hij.

De fotografische traditie van portretschilderen begon deels vanwege de technologische beperkingen van camera’s die langzaam foto’s moesten maken. Maar zelfs toen de camera’s eenmaal beter waren, was het moeilijk om zich fotografie voor te stellen als een unieke kunst met een eigen esthetiek. Zelfs toen het gemakkelijker was om snel foto’s te nemen, vertegenwoordigden camera’s nog steeds een ideaal van het leven, niet een stukje ervan. Dat betekende niet lachen.

3) Vroege foto’s werden gezien als een doorgang naar onsterfelijkheid

Wanneer we vandaag een profielfoto maken, is een deel van het doel om er cool uit te zien of om vluchtige momenten te documenteren. Maar in de begindagen van de fotografie dachten mensen nog niet na over hun Facebook-pagina. Voor hen waren foto’s een doorgang naar onsterfelijkheid.

Dat is vooral duidelijk in de traditie van de postmortale fotografie. In dat genre werd een pas overleden persoon, kind of huisdier gefotografeerd alsof het nog in leven was. Begonnen in de begindagen van de fotografie, was het tegen 1900 grotendeels – hoewel niet volledig – verdwenen. Maar het onthult de mentaliteit van die tijd: portretfotografie werd gebruikt als een manier om de levenden te bewaren voor toekomstige generaties.

Dat betekende dat het medium voorbestemd was voor ernst boven het vluchtige. Er is geen betere weergave van dat idee dan de woorden van Mark Twain – een man die zijn brood verdiende als humorist en verhalen schreef over springende kikkers. Zelfs hij zei: “Ik denk dat een foto een zeer belangrijk document is, en er is niets schadelijker voor het nageslacht dan een domme, dwaze glimlach die wordt gevangen en voor altijd wordt vastgelegd.”

4) Victoriaanse en Edwardiaanse cultuur keek neer op glimlachen

Het vierde argument voor waarom mensen op oude foto’s fronsten is een van de meest dwingende – hoewel ook het moeilijkst te bewijzen. Het is mogelijk dat veel mensen in de vroege jaren 1900 gewoon dachten dat glimlachen voor idioten was.

Nicholas Jeeves onderzocht het glimlachen op portretten voor de Public Domain Review en kwam tot de conclusie dat er een eeuwenlange geschiedenis was waarin glimlachen werd gezien als iets dat alleen hansworsten deden. (Jeeves verwerpt de alternatieve theorie dat slechte tanden mensen ervan weerhielden te glimlachen – immers, als iedereen slechte tanden had, was het waarschijnlijk geen probleem.)

Zoals elke ingrijpende culturele stelling, is het een moeilijk te bewijzen stelling, en de uitzonderingen zijn er in overvloed. De Flickr-groep “Smiling Victorians” heeft bijvoorbeeld 2100 foto’s, en op ten minste enkele daarvan is een echte grijns te zien. Dat alleen al is een belangrijk tegenargument. Maar het heersende idee van oude foto’s als humorloze relikwieën lijkt op zijn plaats (en wordt in zekere zin bevestigd door de noodzaak om een speciale Flickr group te maken voor foto’s die niet somber zijn).

In de late 19e en vroege 20e eeuw, kan de cultuur in het algemeen hebben fronst op de glimlach, en het duurde een tijdje om te leren om ervan te houden.

Maar waarom was deze man dan glimlachen?

Dat alles is wat maakt de foto hieronder, genomen rond 1904, zo opvallend. Hij komt uit een verzameling beelden van Berthold Laufer van zijn expeditie naar China (en is opgenomen in de bibliotheek van het American Museum of Natural History).

Deze man lacht zeker:

We weten niet veel over de foto zelf. Maar het biedt een perfecte gelegenheid om te onderzoeken waarom het lijkt alsof mensen op oude foto’s nooit glimlachen.

De aanwijzingen zouden kunnen liggen in fotograaf en onderwerp. Fotograaf Berthold Laufer was antropoloog, wat betekende dat hij een andere missie had dan andere fotografen uit zijn tijd – hij probeerde het leven vast te leggen in plaats van het te portretteren. Dat doel betekende het vastleggen van een breder scala aan emoties. Zijn rijstminnende onderwerp was misschien bereid te grijnzen omdat hij uit een andere cultuur kwam met zijn eigen gevoeligheid voor fotografie en publiek gedrag. Beiden waren buitenstaanders van de heersende fotocultuur.

Samen maakten ze een foto die zelfs nu nog memorabel is. We weten niet zeker waarom een man die rijst eet er zo gelukkig uitzag – maar we weten wel dat het leidde tot een foto die ons vandaag nog steeds kan doen glimlachen.