Ah, de goede oude tijd.
Kon ik maar teruggaan om die momenten te herbeleven. Niets zal ooit zo goed zijn als de tijd met mijn vrienden als tiener, de vakanties met mijn familie, of het spelen in de achtertuin als kind, achter mijn hond aan. Of vele andere momenten in het verleden waarvan ik wou dat ik ze kon herbeleven.
Ik wou dat ik de film van mijn leven kon terugspoelen en er weer bij kon zijn, alsof het de eerste keer was, maar deze keer om “toen te weten wat ik nu weet.” Hoe ik het deze keer niet als vanzelfsprekend zou beschouwen. Hoe ik me bij elk voorbijgaand moment bewust zou zijn hoe bijzonder elk moment eigenlijk is en was, en ze deze keer echt zou koesteren in het moment.
Nostalgie heeft de neiging om als een natuurlijk kalmeringsmiddel te werken. Het heeft een manier om gebeurtenissen uit het verleden te nemen en niet alleen de schijnwerpers te richten op de meest positieve punten van die momenten, maar het glanst ook elke herinnering met een zware laag euforie en idealisering (als ze die combinatie maar in een blik verkochten om in het heden te gebruiken).
In nostalgische momenten wordt elke herinnering uitvergroot, niet alleen in termen van diepte van betekenis, maar ook van emotionele ervaring. Er is meestal een verlangen om terug te gaan naar deze vroegere ervaringen met een verlangen om elk moment dicht bij zich te houden en het niet te laten gaan.
Hoewel nostalgie een warme herinnering kan geven op occasionele momenten, zijn herhaalde patronen van nostalgie eigenlijk verwant aan een moeilijkheid om onverwerkte verliezen te rouwen.
In ons leven verliezen we niet alleen mensen, maar ook tijd, ervaringen, delen van ons leven, de kindertijd, de adolescentie, de studententijd, het ouderschap, en alles wat bij deze perioden van ons leven hoort. Dit zijn vaak tijden van onschuld en minder verantwoordelijkheid – waarin ons leven en onze toekomst nog voor ons lagen en er meer een gevoel van vrijheid was.
Voor sommigen kunnen het ook latere momenten zijn, zoals bijvoorbeeld het ouderschap van kleine kinderen. Over het algemeen weerspiegelt nostalgie perioden van het leven die nu ergens in het verleden in een luchtbel zijn opgesloten. Momenten die je in het heden niet meer terug kunt krijgen of volledig kunt herhalen.
Terwijl sommige van deze verliezen in de loop van het leven verwerkt kunnen worden, geldt dat voor vele niet. We houden ons stevig vast aan deze ervaringen en gaan er vaak naar terug om ze van binnenuit te herbeleven. En terwijl er iets leuks is aan het hebben van deze interne thumb drive van onze levenservaringen, kan het ook een emotionele ravage aanrichten als we te veel verstrikt raken in nostalgie.
Velen van de mensen die ik in mijn praktijk zie, worstelen met de greep van nostalgie en de impact ervan. Voor sommige mensen zijn nostalgie en onverwerkte verliezen een belangrijke factor in het voeden van depressie. Er is een constant gevoel dat de beste delen van hun leven voorbij zijn, ergens gevangen in de herinnering van vervlogen tijden.
Voor veel mensen op deze plaats, uiteindelijk besteden ze veel emotionele energie aan het proberen deze momenten terug te krijgen, op een of andere manier. Dit kan onder meer tot uiting komen in het “gras is groener-syndroom”, waarbij men voortdurend op zoek is naar het glanzender groene gras ergens anders in het leven. Het idee is dat de beste momenten nooit in het heden zijn, maar iets om na te jagen dat altijd net buiten hun bereik ligt.
Wat nostalgie zo lastig maakt, is ingebed de euforische en geïdealiseerde glanslaag die de herinneringen schildert. Dat maakt het moeilijker om het verlangen en het verdriet los te laten. En, als je het moment niet terug kunt krijgen, nou ja, het gevoel is dat je in ieder geval de herinnering en de emotie hebt om verbonden te blijven met deze belangrijke momenten in je leven.
De euforie zorgt echter voor een constante versterking van het gevoel van verlies. Doordat je deze momenten niet kunt verwerken, wordt de glans niet dunner, waardoor het gevoel van verlies en depressie over het algemeen toenemen, evenals het (waarschijnlijk onbewuste) gevoel dat het heden niet goed genoeg is zonder die gehybridiseerde glanslaag. Uiteindelijk kan het omslaan in het gevoel dat je nooit de emotionele normen en verwachtingen kunt bereiken die intern worden gesteld, en alles begint minder dan bevredigend te voelen.
Dit kan verlammend zijn voor mensen en hen uiteindelijk hopeloos laten voelen.
De nostalgische momenten benadrukken wat in ons leven het meest voor ons heeft betekend, en informeren ons over wie we willen zijn en wat we willen worden. Het afvegen van de glanslaag van deze momenten dreigt de kracht van de betekenis en relevantie van deze voorbije momenten voor mensen weg te vagen.
De diepere zorg wordt over het algemeen dat je zonder een gevoel van zelf en betekenis achterblijft als je door de andere kant van de verliezen komt. Vergelijkbaar met het verlies van een geliefde, waarbij je het verdriet wel achter je wilt laten, maar nooit de kracht van de liefde wilt vergeten, die op zichzelf al pijnlijk is. Wallowing neemt over om de grotere betekenis te beschermen.
Dit is de cyclus die mensen gevangen houdt in het gras-is-groener-syndroom, of intensivering van depressie en gebrek aan tevredenheid in het heden.
Werken aan de greep van nostalgie kan helpen de deur te openen naar een stap voorwaarts uit het vastzittende en onvervulde heden en naar een hoopvollere toekomst – waar de toekomst niet het verleden hoeft te zijn, en de rest van je leven eigenlijk nog voor je kan liggen.