Baseny osadowe tworzą się głównie w warunkach konwergentnych, dywergentnych i transformacyjnych. Granice konwergentne tworzą baseny przedgórskie w wyniku tektonicznego ściskania skorupy oceanicznej i kontynentalnej podczas ugięcia litosfery. Rozszerzenie tektoniczne na granicach rozbieżnych, gdzie występuje ryft kontynentalny, może tworzyć początkowy basen oceaniczny prowadzący do powstania oceanu lub załamania się strefy ryftowej. W ustawieniach tektonicznych typu strike-slip, przestrzenie akomodacyjne występują jako baseny transpresyjne, transtensyjne lub transrotacyjne w zależności od ruchu płyt wzdłuż strefy uskoków i lokalnej topografii basenów pull-apart.
Rozciąganie litosferyEdit
Jeśli litosfera jest powodowana do rozciągania poziomego, przez mechanizmy takie jak ridge-push lub trench-pull, uważa się, że efekt jest dwojaki. Dolna, cieplejsza część litosfery będzie „płynąć” powoli z dala od głównego obszaru podlegającego rozciąganiu, podczas gdy górna, chłodniejsza i bardziej krucha skorupa będzie miała tendencję do uskoków (pęknięć) i pękania. Łącznym efektem tych dwóch mechanizmów jest obniżenie się powierzchni Ziemi w obszarze rozciągnięcia, tworząc depresję geograficzną, która jest następnie często wypełniana wodą i/lub osadami. (Analogią może być kawałek gumy, który rozciąga się w środku po rozciągnięciu.)
Przykładem basenu spowodowanego przez rozciągnięcie litosfery jest Morze Północne – również ważna lokalizacja dla znaczących rezerw węglowodorów. Inną taką cechą jest prowincja Basin and Range, która obejmuje większość amerykańskiego stanu Nevada, tworząc serię struktur typu horst i graben.
Innym przejawem rozciągania litosfery jest tworzenie basenów oceanicznych z grzbietami centralnymi; Morze Czerwone jest w rzeczywistości początkiem oceanu, w kontekście tektoniki płyt. Ujście Morza Czerwonego jest także tektonicznym potrójnym skrzyżowaniem, gdzie spotykają się grzbiet Oceanu Indyjskiego, ryft Morza Czerwonego i ryft Afryki Wschodniej. Jest to jedyne miejsce na naszej planecie, gdzie taki potrójny węzeł w skorupie oceanicznej jest odsłonięty subaerialnie. Powód tego jest dwojaki, ze względu na wysoką wyporność termiczną połączenia oraz lokalną strefę zgniecionej skorupy dna morskiego działającą jako zapora przed Morzem Czerwonym.
Litosferyczne ściskanie/skracanie i zginanieEdit
Jeśli na litosferę zostanie nałożone obciążenie, będzie ona miała tendencję do zginania się w sposób płyty sprężystej. Wielkość ugięcia litosfery jest funkcją przyłożonego obciążenia i sztywności giętnej litosfery, a długość fali ugięcia jest funkcją samej sztywności giętnej. Sztywność giętna jest sama w sobie funkcją składu mineralnego litosfery, reżimu termicznego i efektywnej grubości sprężystej. Charakter obciążenia jest zróżnicowany. Na przykład łańcuch budowli wulkanicznych na Wyspach Hawajskich ma wystarczającą masę, aby spowodować ugięcie litosfery.
Nachylenie jednej płyty tektonicznej na drugą również powoduje obciążenie i często prowadzi do powstania basenu przedgórskiego, takiego jak basen Padu obok Alp we Włoszech, basen Molasy obok Alp w Niemczech lub basen Ebro obok Pirenejów w Hiszpanii.
Deformacja uderzeniowo-ślizgowaEdit
Deformacja litosfery w płaszczyźnie Ziemi (tzn. tak, że uskoki są pionowe) występuje w wyniku prawie poziomych maksymalnych i minimalnych naprężeń głównych. Powstałe w ten sposób strefy osiadania znane są jako baseny typu „strike-slip” lub „pull-apart”. Baseny powstałe w wyniku działania typu strike-slip występują tam, gdzie zakrzywia się pionowa płaszczyzna uskoku. Gdy krzywizna płaszczyzny uskoku oddala się od siebie, powstaje obszar rozciągania, tworząc nieckę. Innym określeniem basenu transtensyjnego jest rombochazm. Klasyczny rombochazm ilustruje ryft Morza Martwego, gdzie ruch na północ Płyty Arabskiej względem Płyty Anatolijskiej spowodował powstanie rombochazmu.
Odwrotnym efektem jest transpresja, gdzie ruch zbiegający zakrzywionej płaszczyzny uskoku powoduje kolizję przeciwległych stron uskoku. Przykładem są Góry San Bernardino na północ od Los Angeles, które powstały w wyniku konwergencji wzdłuż krzywej w systemie uskoków San Andreas. Trzęsienie ziemi w Northridge było spowodowane pionowym ruchem wzdłuż lokalnych uskoków naporowych i odwrotnych, które zbiegają się w kierunku zakrętu w środowisku uskoku uderzeniowego.W Nigerii dominującym typem skały macierzystej, przecinanej przez odwierty w poszukiwaniu węglowodorów, wapieni lub wody, jest granit. Trzy baseny sedymentacyjne w Nigerii są podścielone skorupą kontynentalną, z wyjątkiem delty Nigru, gdzie interpretuje się, że skałą macierzystą jest skorupa oceaniczna. Większość odwiertów, które spenetrowały podłoże znajduje się we wschodniej części embaymentu Dahomey w zachodniej Nigerii. Maksymalna grubość skał osadowych wynosi około 12 000 m i jest osiągana w przybrzeżnej zachodniej delcie Nigru, ale maksymalna grubość skał osadowych wynosi około 2 000 m w basenie Czadu i tylko 500 m w zagłębieniu Sokoto.
.