Skuteczność jest miarą tego, jak dobrze działa szczepionka, i może być mierzona poprzez badanie zdolności szczepionki do zapobiegania chorobie1. W przypadku choroby COVID-19, która występuje z różnym nasileniem, miary skuteczności (punkty końcowe) mogą obejmować zmniejszenie liczby zakażeń bezobjawowych, zakażeń objawowych, hospitalizacji i zgonów. Dla każdego z tych punktów końcowych skuteczność jest określana poprzez porównanie grupy osób, które otrzymały szczepionkę z grupą, która otrzymała placebo. Jeśli liczba zakażeń, hospitalizacji lub zgonów w ramieniu placebo w badaniu jest znacząco wyższa niż w ramieniu szczepionki COVID-19, wówczas można wnioskować o skuteczności2.
Immunogenność jest jednak bardziej złożoną miarą tego, jak dobrze działa szczepionka, i mierzy rodzaj odpowiedzi immunologicznych, które szczepionka generuje i ich wielkość w czasie2.
Szczepionki działają poprzez nauczenie organizmu rozpoznawania obcego najeźdźcy (patogenu) poprzez pobudzenie układu odpornościowego, wprowadzenie części lub inaktywowanej formy patogenu i umożliwienie organizmowi rozwinięcia skutecznej odpowiedzi bez zagrożenia chorobą. To gruntowanie układu odpornościowego oznacza, że jeśli patogen zostanie napotkany w sposób naturalny, układ odpornościowy jest w stanie zareagować szybciej i skuteczniej, niż gdyby nie był gruntowany3. Kiedy mierzymy immunogenność, patrzymy na to, jakie rodzaje reakcji immunologicznych są aktywowane i jaka jest ich wielkość w czasie. Analiza ta dostarcza cennych informacji nie tylko o tym, jak dobrze działa szczepionka, ale może też wspierać takie aspekty, jak ustalanie dawek i harmonogramów szczepień1.
Mierzenie immunogenności jest jednak procesem złożonym i stanowi wyzwanie dla naukowców. W przypadku wirusa SARS-CoV-2, który jest nową infekcją, wyzwania te są spotęgowane. Pierwsze z tych wyzwań wiąże się z określeniem, co wygląda dobrze w odniesieniu do odpowiedzi immunologicznej wywołanej przez szczepionkę.
Aby określić, czy szczepionka jest w stanie skutecznie wytworzyć silną i trwałą odpowiedź immunologiczną, odpowiedź immunologiczną wywołaną przez szczepionkę zwykle porównuje się z odpowiedzią immunologiczną stwierdzoną u ludzi, którzy mają znaną odporność na daną chorobę. Jeśli odpowiedź jest porównywalna lub większa, wówczas szczepionka rokuje nadzieje na skuteczność1. Jednak w przypadku szczepionki COVID-19 naukowcy wciąż pracują nad ustaleniem, co stanowi skuteczną naturalną odpowiedź immunologiczną. Dopóki nie zostanie to zdefiniowane, naukowcom trudno jest definitywnie stwierdzić, jak wyglądałaby dobra odpowiedź immunologiczna wywołana przez szczepionkę. Wstępne badania w połączeniu z naszą wiedzą na temat innych koronawirusów, takich jak SARS, dostarczyły jednak wskazówek. Przeciwciała, szczególnie te, które są w stanie związać się z kolcem wirusa SARS-CoV-2 i zapobiec jego wnikaniu do komórek, znane jako przeciwciała neutralizujące, okazały się być związane z ochroną przed infekcją w przedklinicznych modelach choroby. Chociaż uważa się, że te rodzaje przeciwciał są ważne dla ochrony, nie wiadomo jeszcze, jaki poziom lub miano jest potrzebne do ochrony. Ostatnie badania sugerują również, że wielkość przeciwciał neutralizujących wytworzonych w wyniku naturalnych infekcji może słabnąć w ciągu kilku miesięcy. Chociaż nie jest to nieoczekiwane, nie wiadomo jeszcze, jaki wpływ będzie to miało na długowieczność odporności. Komórki T, które aktywują inne części układu odpornościowego lub bezpośrednio zabijają inwazyjne patogeny, również mogą odgrywać rolę w odporności na wirusa SARS-CoV-2, ze względu na ich obecność u osób, u których infekcja przebiegła bezobjawowo lub które wyzdrowiały. Ponownie, specyficzny rodzaj i liczba limfocytów T wymaganych do ochrony jest nadal nieznana4.
.