Studies prove they are safe
By Liza G. Ovington, PhD, CWS
President, Ovington & Associates
Dania, FL
Kiedy po raz pierwszy wprowadzono koncepcję opatrunków pół-okluzyjnych, istniała powszechna obawa, że takie opatrunki, wspierając wilgotne środowisko, doprowadzą do zwiększenia liczby infekcji, ponieważ bakterie obecne w środowisku rany będą się rozmnażać. Obawy te utrzymują się do dziś, ale są w dużej mierze nieuzasadnione.
Chociaż opatrunki półotwarte powinny być stosowane z ostrożnością na ranach, o których wiadomo, że są zakażone, same w sobie nie sprzyjają zakażeniu.
Badania prospektywne i wielokrotne przeglądy literatury wykazały, że obawa przed zakażeniem nie jest uzasadniona. Przegląd opublikowanych danych z 36 prac omawiających zakażenia w 1085 ranach opatrzonych konwencjonalnymi materiałami (w tym gazą oraz środkami przeciwdrobnoustrojowymi, takimi jak sulfadiazyna srebra i chlorheksydyna) ujawnił ogólny wskaźnik zakażeń wynoszący 7,1%. Tandemowy przegląd 75 prac omawiających zakażenia w 3 047 ranach opatrzonych materiałami półprzepuszczalnymi (folie i hydrokoloidy) wykazał, że ogólny wskaźnik zakażeń wyniósł 2,6%, czyli mniej niż połowę tego, co w przypadku ran opatrywanych konwencjonalnie.1
Inny retrospektywny przegląd 103 prac opublikowanych na temat opatrunków okluzyjnych wszystkich typów wykazał, że ogólny wskaźnik zakażeń wynosił 5,37% w przypadku ran opatrywanych za pomocą opatrunków konwencjonalnych i 2,08% w przypadku ran opatrywanych za pomocą opatrunków półprzepuszczalnych – ponownie mniej niż połowa wskaźnika dla ran opatrywanych konwencjonalnie.2
Ponadto, w prospektywnym badaniu owrzodzeń żylnych, oparzeń i miejsc dawczych leczonych opatrunkami konwencjonalnymi (gaza impregnowana) vs. opatrunkami pół-okluzyjnymi (hydrokoloidowymi) wykazano wskaźniki zakażeń wynoszące odpowiednio 5,39% i 1,9%.3
Zaobserwowano wiele wyjaśnień, które mają tłumaczyć te zmniejszone wskaźniki zakażeń obserwowane w przypadku opatrunków okluzyjnych. Sugeruje się, że opatrunki pół-okluzyjne zwiększają aktywność endogennych komórek fagocytarnych, które bronią się przed obcymi bakteriami w ranie poprzez utrzymywanie wilgotnego środowiska. Kiedy rana jest utrzymywana w wilgotnym środowisku, neutrofile pozostają żywotne i mogą wykonywać swoją normalną funkcję usuwania inwazyjnych organizmów. Neutrofile nie mogą swobodnie penetrować ran, którym pozwala się wyschnąć. Opatrunki półwklęsłe są również w stanie utrzymać lekko kwaśne pH rany, co jest niekorzystne dla bakterii.
Wykazano, że opatrunek półwklęsły może służyć jako skuteczna fizyczna bariera dla egzogennych bakterii z otoczenia,4 podczas gdy nawet 64 warstwy gazy nie są w stanie zapobiec przedostaniu się bakterii do rany.5. Sugeruje się również, że stosowanie opatrunków okluzyjnych wiąże się z mniejszym rozprzestrzenianiem się mikroorganizmów w powietrzu w porównaniu z produktami tekstylnymi.5 Usunięcie konwencjonalnych opatrunków celulozowych z rany skolonizowanej bakteriami powoduje uwolnienie bakterii z rany do powietrza, a ich liczba powoli maleje. Usunięcie opatrunku hydrokoloidowego z eksperymentalnie skolonizowanej rany spowodowało znacznie mniejszą liczbę bakterii unoszących się w powietrzu.
Ważne jest rozróżnienie pomiędzy skażeniem bakteryjnym, kolonizacją i infekcją. Nienaruszona skóra jest zawsze zasiedlona przez różne gatunki bakterii, a każda otwarta rana jest szybko „zanieczyszczana” przez te bakterie. Zanieczyszczenie w tym sensie oznacza jedynie, że bakterie są obecne. Należy pamiętać, że nie wszystkie bakterie są patogenami, a sama ich obecność nie zwiastuje zakażenia.
Kolonizacja rany przez bakterie jest definiowana jako stan, który istnieje, gdy bakterie przylegają do powierzchownych tkanek i zaczęły się rozmnażać. Kolonizacja rany przez bakterie nie musi zatrzymać procesu gojenia.6 Zakażenie występuje wtedy, gdy te przylegające, rozmnażające się bakterie wtargną do zdrowych tkanek, będą się dalej rozmnażać, przeciążą mechanizmy obronne organizmu i spowodują efekty toksyczne wynikające z ich liczby lub wydalanych toksyn. Jednym ze sposobów myślenia o infekcji jest rozważenie jej jako zdefiniowanej przez równanie, które uwzględnia rodzaj organizmu, jego ilość oraz zdolność gospodarza do obrony7:
(liczba organizmów) x (zjadliwość organizmu)
odporność gospodarza
Opatrunki półwklęsłe tworzą wilgotne środowisko rany do gojenia, które może wydawać się nieznane pacjentom i klinicystom przyzwyczajonym do suchych ran. Wilgotne rany mają również tendencję do wyczuwalnych zapachów niż rany suche, a wiele opatrunków tworzy żele lub pozostawia pozostałości, które przypominają ropę lub ropny drenaż w ranie. Jednakże, jeśli opatrunki pół-okluzyjne są stosowane odpowiednio z zachowaniem techniki aseptycznej, nie będą one sprzyjać zakażeniu rany.
Kwestia okluzji i zakażenia została poruszona na wielu sympozjach, w tym na Pierwszym Międzynarodowym Forum Mikrobiologii Ran, które odbyło się w Barcelonie, w Hiszpanii, w 1989 roku. American Journal of Surgery zajął się tym tematem w dodatku ze stycznia 1994 roku zatytułowanym Wound Infection and Occlusion: Separating Fact from Fiction. Suplement zawiera 14 prac przedstawionych na międzynarodowym sympozjum, które odbyło się w Londynie.
1. Hutchinson JJ, McGuckin M. Occlusive dressings: a microbiologic and clinical review. Am J Infect Control 1990; 4:257 -268.
2. Hutchinson JJ. Prevalence of wound infection under occlusive dressings: a collective survey of reported research. Wounds 1989; 1:123-133.
3. Hutchinson JJ. „A Prospective Clinical Trial of Wound Dressings to Investigate the Rate of Infection Under Occlusion”. In: Proceedings: Advances in Wound Management. London: MacMillan; 1993, pp. 93-96.
4. Mertz PM, Marshall DA, Eaglstein WH. Occlusive wound dressings to prevent bacterial invasion and wound infection. J Am Acad Dermatol 1985; 4:662-668.
5. Lawrence JC. Dressings and wound infection. Am J Surg 1994; 167(1A):21S-24S.
6. Thomson PD. What is infection? Am J Surg 1994; 167:7S-11S.
7. Mertz P, Ovington L. „Mikrobiologia gojenia się ran”. In: Dermatologic Clinics Vol. 11. 1993, pp. 739-748.