De nacht breekt aan, en in de verte trekt een grote oceanische mist op. Onze held, hartkloppend, heeft zijn sloep door het water getrokken. Maar zie hem nu, zijn gespannen armen en strakke vuisten grijpen de roeispanen, in evenwicht in hun oarlocks. Het is een fractie van een seconde van stilte, een moment van evenwicht, als hij stopt om cruciale berekeningen te maken. De roeispanen rijmen bijna met de horizon.
Maar luister naar de kunstcriticus die doorratelt! Dit is geen tijd voor esthetiek; een man’s leven hangt in de balans.
Terwijl de houten boot wordt opgetild door een onstuimige deining, wint hij net genoeg hoogte om zijn hachelijke situatie te begrijpen. Twee enorme heilbotten – de vangst van de dag, het levensonderhoud van de visser – glijden naar de achtersteven.
Dit is het moment dat Winslow Homer ons toont in “The Fog Warning,” dat hij in 1885 schilderde. We begrijpen de hachelijke situatie van de man op hetzelfde moment dat hij dat doet. En het is niet goed.
Daar, aan de horizon, ligt het schip waarnaar hij kruipend en zeewarend moet terugkeren. Het is zo ver weg. De deining is enorm. Een slingerende seconde later, zal het schip uit het zicht verdwijnen. En dit zal opnieuw gebeuren, en opnieuw en opnieuw.
Was het water kalm en glazig eerder op de dag, toen hij zijn mooie vangst deed hier op de Grand Banks, voor de kust van Newfoundland – een van ’s werelds rijkste visgronden? Misschien wel. Maar kijk nu naar het schuim op de voorgrond, de terugtrekkende witte kappen, de kolkende, kuiltjes vormende, onverschillige zee. Dingen hebben een wending genomen.
De kansen zijn tegen onze held. Als het schip verloren is in de opkomende mist, is hij zeker ook verloren.
Het is gemakkelijk om naar “The Fog Warning” te kijken, dat in het Museum of Fine Arts in Boston hangt, als een artefact van cultuur, een constructie, een eersteklas vertoning van picturale mechanica. De hoge horizonlijn onder de avondhemel, getint met lichtroze; het stoïcijnse, uitdrukkingsloze gezicht van de man in profiel, dat ons bijna uitnodigt onze emoties op hem te projecteren; het schuin afvallende licht dat van het zeewater glanst, dat onder zijn leigrijze huid ziltig en donker is; de opvarende, dekloze boot, waarvan de naakte inhoud voor onze ogen zichtbaar is ….
Dat alles is het waard om over te praten.
Maar het is ook omslachtig, en kan afleiden van de eenvoudige, alles op zichzelf staande kracht van Homerus’ beeld. De bron van die kracht is een gevoel van onderdompeling in een nieuwe werkelijkheid die niet echt “alternatief” is, veel minder “hypothetisch”: het is iets urgenter, geheimzinniger en dichter bij huis. Het is een gevoel van identificatie, van meegesleurd worden. Een gevoel dat de geschetste situatie de jouwe zou kunnen zijn.
En wat zou jij dan doen?
Fotobewerking en onderzoek door Kelsey Ables. Ontwerp en ontwikkeling door Junne Alcantara.
Sebastian Smee
Sebastian Smee is een Pulitzer Prize-winnende kunstcriticus bij The Washington Post en de auteur van “The Art of Rivalry: Four Friendships, Betrayals and Breakthroughs in Modern Art.” Hij heeft gewerkt bij de Boston Globe, en in Londen en Sydney voor de Daily Telegraph (U.K.), de Guardian, de Spectator, en de Sydney Morning Herald.