- Egzekucja Anny Boleyn
- Budowa muru berlińskiego
- Zatonięcie Titanica
- Wielki Pożar Londynu
- Pierwszy człowiek w kosmosie
- Wiedźmy z Salem
- Wybuch pierwszej wojny światowej
- Jack the Ripper
- Grobowiec Tutanchamona
- Bombardowanie Hiroszimy
- „Egzekucja” Olivera Cromwella
- Ten artykuł został po raz pierwszy opublikowany przez History Extra w maju 2016 roku
Egzekucja Anny Boleyn
Rankiem 19 maja 1536 r. druga żona Henryka VIII, Anna Boleyn, została pierwszą angielską królową, na której wykonano publiczną egzekucję. Oskarżona o cudzołóstwo, kazirodztwo i spiskowanie na śmierć króla, Anna została ścięta na rusztowaniu wzniesionym na Tower Green, w obrębie murów Tower of London. Jej śmierć, mówi historyk Suzannah Lipscomb, „jest nam tak dobrze znana, że trudno sobie wyobrazić, jak szokująca by była”.
Anna i Henryk w chwili jej śmierci byli małżeństwem od niewiele ponad trzech lat. Dla niej Henryk opuścił żonę sprzed prawie 24 lat i matkę swojego dziecka (przyszłą Marię I) oraz zerwał z Kościołem katolickim. Jednak do wiosny 1536 roku uczucie Henryka osłabło i zaczął on gorąco zabiegać o względy damy Anny, Jane Seymour.
Wraz z pięcioma dworzanami, w tym bratem Anny, Jerzym, Anna została aresztowana i uwięziona w Tower of London na początku maja 1536 roku. Mark Smeaton, William Brereton, Francis Weston i Henry Norris zostali osądzeni i uznani za winnych cudzołóstwa z królową i spiskowania na śmierć króla, podczas gdy Anne i jej brat zostali uznani za winnych zdrady stanu. Do 19 maja stracono wszystkich sześciu skazanych.
Relacjonując egzekucję Anny w 1536 roku, Eustace Chapuys, hiszpański ambasador na dworze Henryka, napisał: „Nikt nigdy nie wykazał się większą odwagą ani gotowością na spotkanie ze śmiercią niż ona”.
Dziś, prawie 500 lat po jej egzekucji, historycy nie mogą dojść do porozumienia, dlaczego Anna musiała umrzeć. Ten odcinek programu Witness bada ostatnie godziny życia Anny i rozważa, dlaczego została stracona…
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Budowa muru berlińskiego
Przez prawie 30 lat mur berliński oddzielał komunistyczny wschód Niemiec od przyjaznego USA zachodu. Zbudowany w nocy z 12 na 13 sierpnia 1961 r. przez Niemiecką Republikę Demokratyczną (Niemcy Wschodnie), mur miał oficjalnie powstrzymać zachodnich „faszystów” przed wkraczaniem do Niemiec Wschodnich i podważaniem budowy państwa socjalistycznego. W rzeczywistości jednak służył on zapobieganiu masowym ucieczkom ze wschodu na zachód.
Berlińczycy obudzili się 13 sierpnia, aby znaleźć się odciętymi od rodziny, przyjaciół, pracy, a w niektórych przypadkach nawet od swoich domów – przejazd ze wschodu na zachód był teraz niemożliwy. Prowizoryczny mur został wkrótce zastąpiony żelbetonową barierą o wysokości 12 stóp i szerokości 4 stóp, silnie strzeżoną i naszpikowaną pułapkami. W sumie co najmniej 171 osób zginęło, próbując przedostać się przez, pod lub wokół muru berlińskiego, który stał do 9 listopada 1989 r.
Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
Zatonięcie Titanica
W nocy 14 kwietnia 1912 roku rzekomo niezatapialny RMS Titanic zderzył się z górą lodową i zatonął w swoim dziewiczym rejsie. Z 2 208 osób znajdujących się na pokładzie statku – największego wówczas statku na świecie – przeżyło tylko 712. Zatonięcie ogromnego statku trwało zaledwie dwie i pół godziny, a wśród ujemnych temperatur wiele osób prawdopodobnie zmarło w ciągu kilku minut od wejścia do wody.
Rozmiar zniszczeń był znany dopiero kilka dni później – informując o katastrofie 16 kwietnia, Daily Mail w nagłówku napisał „Titanic zatonął. Nie ma ofiar śmiertelnych”. Jak mówi ekspert w dziedzinie Titanica, dr Aidan McMichael, tragedia została przyjęta „z szokiem i niedowierzaniem, a następnie ogromnym smutkiem z powodu skali strat w ludziach”. Jak statek uznany przez media za niezatapialny mógł tak tragicznie zakończyć swój żywot?”
Aby wysłuchać opowieści ocalałych z katastrofy, kliknij tutaj.
Wielki Pożar Londynu
We wrześniu przypada 350. rocznica Wielkiego Pożaru Londynu, pożaru, który zniszczył ponad 65 000 domów i 13 000 budynków, w tym Royal Exchange i oryginalną katedrę św.
Pożar rozpoczął się we wczesnych godzinach niedzieli 2 września 1666 roku, w domu Thomasa Farynora (aka Farrinor), królewskiego piekarza, w Pudding Lane, w pobliżu London Bridge. Pomagał silny wschodni wiatr w połączeniu z suchym i zakurzonym powietrzem, ogień szalał przez trzy dni, pod koniec których 100 000 ludzi zostało bez dachu nad głową.
Oficjalnie tylko garstka ludzi zginęła w pożarze, ale prawdziwe żniwo prawdopodobnie było znacznie wyższe.
Ten odcinek Świadek łączy relacje z pierwszej ręki pamiętnikarza Samuela Pepysa i ucznia Williama Taswella, którzy obserwowali, jak ogień niszczy miasto. Słyszymy również od Meriel Jeater, eksperta z Muzeum Londynu.
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Pierwszy człowiek w kosmosie
12 kwietnia 1961 roku radziecki kosmonauta Jurij Gagarin został pierwszym człowiekiem, który odbył podróż w kosmos, wykonując 108-minutowy lot orbitalny w swoim statku kosmicznym Wostok 1.
Ubrany w jaskrawopomarańczowy kombinezon kosmiczny i hełm z napisem „CCCP” namalowanym na czerwono (co oznaczało, że jest obywatelem Związku Radzieckiego, aby można go było rozpoznać po skoku spadochronowym w bezpieczne miejsce po wyrzuceniu ze statku kosmicznego), 27-letni Gagarin wyruszył ze słowami „Poyekhali!” (Let’s go!).
Sergei Khrushchev, syn Nikity Chruszczowa, który był premierem Związku Radzieckiego w czasie lotu Gagarina, powiedział BBC News w 2010 roku: „Kiedy patrzymy na reakcję Moskwiczan, gdzie wszyscy byli na ulicach, na dachach budynków i w oknach, porównałbym to świętowanie z dniem zwycięstwa 9 maja (zakończenie II wojny światowej dla Związku Radzieckiego)”.
W tym odcinku Witness bada, w jaki sposób młody kosmonauta stał się światową gwiazdą i chłopcem z plakatu radzieckich osiągnięć technologicznych.
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Wiedźmy z Salem
Między czerwcem a wrześniem 1692 roku około 19 mężczyzn i kobiet zostało uznanych za winnych czarów i straconych w małej społeczności religijnej Salem, Massachusetts, w północno-wschodniej Ameryce. Horror, który wstrząsnął światem, procesy czarownic z Salem stały się przyczyną powstania setek filmów, książek, artykułów naukowych i sztuk teatralnych, w tym uznanej pracy Arthura Millera z 1953 roku zatytułowanej „Tygiel”.
Straceni mężczyźni i kobiety zostali skazani na podstawie fałszywych dowodów grupy młodych wiejskich dziewcząt, które twierdziły, że zostały oczarowane. Paranoja, karmiona przez trwające waśnie rodzinne i ataki rdzennych Amerykanów, przerodziła się w falę histerii, która szybko rozprzestrzeniła się w całym kolonialnym Massachusetts. Kolejnych 150 mężczyzn, kobiet i dzieci zostało oskarżonych wiosną 1692 roku, a szubienicy uniknęli tylko dzięki przyznaniu się do winy.
Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
Wybuch pierwszej wojny światowej
Walczona przez ponad 30 narodów na skalę geograficzną, jakiej nigdy wcześniej nie widziano, pierwsza wojna światowa była prawdopodobnie pierwszym prawdziwie globalnym konfliktem. Pochłonęła życie ponad dziewięciu milionów żołnierzy i nieznanej liczby cywilów oraz, jak twierdzi Imperial War Museum, „na zawsze zmieniła światowy krajobraz społeczny i polityczny”.
Brytyjska wypowiedziała wojnę Niemcom 4 sierpnia 1914 r. po tygodniach napięć związanych z zabójstwem Franciszka Ferdynanda, następcy tronu Austro-Węgier, w Sarajewie 28 czerwca. W ciągu najbliższych miesięcy, gdy Europa pogrążała się w wojnie, stało się jasne, że wojna nie zostanie „wygrana przed Bożym Narodzeniem”.
Korzystając z archiwalnych nagrań naocznych świadków z Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii i Belgii, ten odcinek programu Witness opowiada historię początku wojny, która zniszczy całe pokolenie.
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Jack the Ripper
W ciągu zaledwie kilku tygodni w 1888 roku seryjny morderca o pseudonimie „Jack the Ripper” okaleczył i zabił pięć prostytutek w londyńskiej dzielnicy East End. Panika ogarnęła miasto, gdy policja szukała mordercy, a spekulacje co do jego tożsamości były bardzo częste. Czy Jack był lekarzem, Żydem, obcokrajowcem, rzeźnikiem? Czy Jack był w rzeczywistości Jill? Jedna z teorii łączyła nawet morderstwa z wnukiem królowej Wiktorii, księciem Albertem Victorem.
Ale pomimo przesłuchania dziesiątków podejrzanych, policji nie udało się skazać nikogo za te morderstwa i do dziś tożsamość zabójcy pozostaje tajemnicą.
Tutaj, korzystając ze współczesnych relacji, Simon Watts opisuje, jak Kuba Rozpruwacz prześladował ulice wiktoriańskiego Londynu.
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Grobowiec Tutanchamona
Prawdopodobnie największe odkrycie archeologiczne wszech czasów, w 1922 roku brytyjski archeolog Howard Carter i jego zespół znaleźli nienaruszony grobowiec egipskiego faraona z XVIII dynastii: Tutanchamona.
Jedyny niezatopiony grobowiec faraona jeszcze znaleziony w Dolinie Królów, grobowiec był wypełniony artefaktami, w tym posągami i dziełami sztuki – tak wieloma, w rzeczywistości, że zajęło to 10 lat, aby je skatalogować.
Odkrycie z 1922 roku, mówi krytyk sztuki Alastair Sooke, wywołało globalny szał na starożytny Egipt. „Szał na egipską egzotykę ogarnął Zachód, przenikając do kultury wysokiej i niskiej na polu muzyki, sztuki pięknej, mody, filmu i projektowania mebli.”
Carter stał się światową gwiazdą, w 1924 roku odbył tournée po Ameryce, aby wygłosić wykłady na temat swoich znalezisk.
Ten odcinek Witness bada szczegółowy zapis Cartera dotyczący jego odkrycia.
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Bombardowanie Hiroszimy
W dniu 6 sierpnia 1945 r. Ameryka zrzuciła bombę atomową na japońskie miasto Hiroszima, zabijając około 135 000 osób. W ciągu pierwszych trzech sekund, mówi ekspert Stephen Walker, tysiące ludzi zostało spopielonych, ponieważ temperatura w punkcie wybuchu osiągnęła 60 milionów stopni Celsjusza – 10 000 razy goręcej niż na powierzchni Słońca.
Po tym ataku trzy dni później na miasto Nagasaki zrzucono drugą bombę atomową, która zabiła co najmniej 50 000 osób, choć według niektórych szacunków zginęło aż 74 000 osób.
Wielu ocalałych cierpiało na objawy choroby popromiennej, do których należą wymioty, gorączka, zmęczenie, krwawienie z dziąseł, przerzedzenie włosów, biegunka, a w najgorszych przypadkach śmierć.
Tutaj Witness prezentuje relację z pierwszej osoby, pochodzącą z archiwów BBC, młodej japońskiej uczennicy, która przeżyła atak na Hiroszimę.
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
„Egzekucja” Olivera Cromwella
Prawdopodobnie jeden z najbardziej niezwykłych momentów w historii, w 1661 r. ciało Olivera Cromwella zostało ekshumowane z Opactwa Westminsterskiego w celu „stracenia” go za zdradę.
Zaledwie dwa i pół roku wcześniej, w listopadzie 1658 roku, Cromwellowi wyprawiono państwowy pogrzeb w Westminsterze. Cromwell, oficer Roundheadów (armii parlamentarnej) w chwili wybuchu wojny domowej latem 1642 r., stał się jedną z kluczowych postaci konfliktu i odegrał wiodącą rolę w procesie Karola I, a następnie w jego ścięciu. Po egzekucji króla ogłoszono republikę, znaną jako Commonwealth of England.
Jak zatem doszło do tego, że ciało Cromwella zostało wykopane i symbolicznie stracone? Witness investigates….
Aby posłuchać, kliknij tutaj.
Witness from BBC World Service jest dostępny w serwisie BBC iPlayer. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
Ten artykuł został po raz pierwszy opublikowany przez History Extra w maju 2016 roku
.