THE LYRIC ESSAY
(Aby uzyskać więcej informacji, zobacz nasz przedruk „Seneca Review Promotes Lyric Essay” z Poets & Writers Magazine).
W swoim jesiennym numerze z 1997 roku, Seneca Review zaczął publikować to, co postanowiliśmy nazwać esejem lirycznym. Niedawny rozkwit twórczej literatury faktu i eseju osobistego zaowocował powstaniem fascynującego podgatunku, który sytuuje się na pograniczu eseju i poematu lirycznego. Te „poetyckie eseje” lub „eseistyczne wiersze” dają prymat artyzmowi nad przekazywaniem informacji. Porzucają linię narracyjną, logikę dyskursywną i sztukę perswazji na rzecz idiosynkratycznej medytacji.
Esej liryczny jest częścią wiersza w jego gęstości i kształtności, jego destylacji idei i muzyczności języka. Jest częścią eseju w jego wadze, w jego jawnym pragnieniu zaangażowania się w fakty, łącząc wierność temu, co rzeczywiste, z pasją do formy wyobrażeniowej.
Esej liryczny nie wyjaśnia. Może jedynie wspominać. Jak mówi Helen Vendler o wierszu lirycznym: „To zależy od luk. . . . Jest raczej sugestywny niż wyczerpujący”. Może poruszać się na zasadzie skojarzeń, przeskakując z jednej ścieżki myślowej na drugą za pomocą obrazów lub skojarzeń, posuwając się naprzód dzięki zestawieniom lub bocznej logice poetyckiej. Na ogół jest krótki, zwięzły i treściwy, jak wiersz prozą. Ale może błądzić, wykorzystując inne gatunki, gdy służą one jego celowi: rekombinując, próbuje technik fikcji, dramatu, dziennikarstwa, piosenki i filmu.
Przez wzgląd na mieszanie gatunków, esej liryczny często powiększa się fragmentami, przybierając kształt mozaiki – jego znaczenie widoczne jest tylko wtedy, gdy stoimy z tyłu i widzimy go w całości. Historie, które opowiada, mogą być jedynie metaforami. Albo, pozbawione fabuły, mogą spiralnie krążyć wokół pojedynczego obrazu lub idei, bez punktu kulminacyjnego, bez dającego się sparafrazować tematu. Liryczny esej tropi swój temat jak zwierzynę łowną, ale nigdy nie zadowala się jedynie wyjaśnieniem czy wyznaniem. Wyjaśnia poprzez taniec swoich własnych poszukiwań.
Wierny temu pierwotnemu rozumieniu eseju jako testu lub poszukiwania, próby nadania sensu, esej liryczny wyrusza w niezbadany kurs poprzez splecione sieci idei, okoliczności i języka – pogoń bez znanego zakończenia, przybycie, które wciąż może pozostawić pisarza z pytaniem. Choć jest ruminatywny, pozostawia fragmenty doświadczenia niestrawione i milczące, zapraszając czytelnika do uczestniczącej interpretacji. Jego głos, wypowiadany z prywatności, którą podsłuchujemy i w którą wchodzimy, ma w sobie intymność, jakiej zwykliśmy oczekiwać od eseju osobistego. Jednak w eseju lirycznym głos ten jest często bardziej powściągliwy, niemal nieśmiały, świadomy komplementu, jaki składa czytelnikowi przez niedopowiedzenie.
Co sprawiło, że esej zbliżył się tak bardzo do poezji? Być może liryka pociąga nas teraz, ponieważ mniej możliwe (i satysfakcjonujące) wydaje się podejście do świata frontowymi drzwiami, poprzez mit obiektywizmu. Żywotność faktu kurczy się; podobieństwo często wydaje się bardziej odkrywcze niż prawdziwość. Zwracamy się do artysty, aby odtworzył znaczenie z bombardowań doświadczenia, aby zaszokował, zachwycił, uciszył hałas i przywiązał naszą uwagę.
Zwracamy się do eseju lirycznego – z jego plastycznością, pomysłowością, bezpośredniością, złożonością i użyciem języka poetyckiego – aby dać nam nowy sposób muzykowania świata. Ale musimy być gotowi pójść z tymi pisarzami na artystyczne ustępstwa, utrzymać równowagę na ich niekiedy zawrotnych drogach. Anne Carson w swoim eseju o liryce „Why Did I Awake Lonely Among the Sleepers” (opublikowanym w Seneca Review vol. XXVII, nr 2) cytuje Paula Celana. To, co mówi on o wierszu, można by równie dobrze powiedzieć o eseju lirycznym:
Poemat utrzymuje się na swoim własnym marginesie…. Wiersz jest samotny. Jest samotny i w drodze. Jego autor pozostaje z nim.
Jeśli czytelnik jest skłonny chodzić po tych marginesach, można odnaleźć nowe światy.
–Deborah Tall, redaktor i John D’Agata, redaktor naczelny Lyric Essays
.