Drukuj tę stronę
Co to jest fonika i dlaczego jest ważna?
Czytanie jest złożonym zadaniem, szczególnie dla początkujących czytelników. Czytelnicy ci muszą radzić sobie z wieloma procesami poznawczymi zachodzącymi jednocześnie (np. rozpoznawanie słów, konstruowanie znaczenia słów i zdań, przyswajanie nowych informacji i odnoszenie ich do posiadanej wiedzy). Celem nauczania fonicznego jest wyposażenie dzieci w umiejętności potrzebne do automatycznego rozpoznawania słów. Nauczanie foniczne początkowo pomaga dzieciom poznać zasadę alfabetyczną, która polega na zrozumieniu związku między literami pisanymi a dźwiękami mówionymi. Udowodniono, że systematyczne, wyraźne nauczanie fonetyki jest najlepszym sposobem na to, by dzieci w klasie pierwszej stały się biegłymi czytelnikami, co poprawia rozpoznawanie słów, osiągnięcia w zakresie ortografii oraz umiejętność czytania ze zrozumieniem. W tej części będziemy odnosić się do rozwijającej się wiedzy uczniów na temat liter, dźwięków i słów jako do „wiedzy o słowach”
Jak oceniać wiedzę o słowach? Jak monitorować postępy uczniów? Na początku, w środku i na końcu roku mierzy się wiedzę uczniów o słowach za pomocą różnych zadań z kwestionariusza Phonological Awareness Literacy Screening (PALS). Znajomość alfabetu, znajomość dźwięków liter, rozpoznawanie słów w izolacji i w kontekście oraz literowanie to zadania PALS, które dostarczają informacji o rozwoju znajomości słów u uczniów. Dodatkowo, można przeanalizować błędy, jakie uczniowie popełniają podczas czytania list słów i fragmentów. Ponieważ uczniowie utrwalają swoją wiedzę z zakresu fonetyki (i świadomości fonologicznej) poprzez pracę ze słowami w tekstach, do niniejszego przewodnika dołączamy zadanie Pojęcie słowa.
Ważne jest również monitorowanie postępów uczniów poprzez regularne, ale nieformalne ocenianie ich znajomości słów. Takie oceny są szczególnie istotne w przypadku uczniów mających problemy z czytaniem. Takie nieformalne oceny pomagają określić, czy uczniowie czynią postępy w nauce słów i czy należy zmodyfikować sposób nauczania. Dokonanie kilku pomiarów w czasie da nam pełniejszy obraz rozwoju wiedzy słownej uczniów.
W tej części podręcznika Phonics and Word Study Guide dowiemy się, jak interpretować zadania sprawdzające wiedzę słowną w PALS i jak używać podobnych zadań w ciągu roku, by kierować swoimi lekcjami. Oceny w tej lekcji obejmują:
- Znajomość alfabetu
- Znajomość dźwięków liter
- Pojęcie słowa
- Rozpoznawanie słów w izolacji i kontekście
- Pisownia
OCENA
Znajomość alfabetu jest znaczącym predyktorem przyszłego sukcesu w czytaniu. Ocena znajomości alfabetu pozwoli na dostosowanie instrukcji do potrzeb uczniów. Podczas wykonywania tego zadania, należy zwrócić uwagę na automatyczność odpowiedzi uczniów. Istnieje znacząca różnica pomiędzy uczniem, który zna 12 nazw liter automatycznie, a uczniem, który zna 12 nazw liter dopiero po czasie poświęconym na zastanowienie się i przetworzenie. Procedura wykonania tego zadania jest opisana na stronie PALS.
Kliknij tutaj, aby przejść do strony PALS
Należy okresowo oceniać znajomość alfabetu przez uczniów, stosując tę samą procedurę, która jest opisana w PALS. Regularna ocena znajomości alfabetu jest szczególnie ważna dla uczniów, którzy mają problemy z nauką liter. Kliknij tutaj, aby zapoznać się z alternatywnym arkuszem wiedzy o alfabecie, który możesz wykorzystać.
Wiedza o dźwiękach liter
Najprościej mówiąc, fonetyka jest połączeniem między literami i dźwiękami. PALS zapewnia ocenę znajomości dźwięków literowych, która pozwala na dostosowanie instrukcji do potrzeb uczniów w zakresie dźwięków literowych. Uczniowie muszą dobrze rozumieć litery i odpowiadające im dźwięki, dlatego należy zwrócić uwagę na automatyzm ich odpowiedzi. Podobnie jak w przypadku rozpoznawania liter, istnieje znacząca różnica między uczniem, który zna 20 dźwięków automatycznie, a uczniem, który zna 20 dźwięków dopiero po czasie poświęconym na zastanowienie się i przetworzenie. Procedura wykonania tego zadania jest opisana na stronie PALS.
Kliknij tutaj, aby przejść do strony PALS
Należy okresowo oceniać znajomość dźwięków liter przez uczniów, stosując tę samą procedurę, która jest opisana w PALS. Regularna ocena znajomości dźwięków literowych jest szczególnie ważna dla uczniów, którzy mają problemy z ich nauką. Kliknij tutaj, aby zapoznać się z alternatywnym arkuszem oceny znajomości dźwięków liter, który możesz wykorzystać.
Pojęcie słowa
W miarę jak uczniowie rozwijają swoją świadomość fonologiczną i wiedzę o literach i odpowiadających im dźwiękach, jednocześnie rozwijają swoją koncepcję słowa. Pojęcie słowa u dziecka to umiejętność dopasowania słów mówionych do słów pisanych podczas czytania połączonych tekstów. Procedura wykonania tego zadania jest opisana na stronie internetowej PALS.
Kliknij tutaj, aby przejść do strony PALS
Podczas pracy z uczniami należy sporządzać notatki anegdotyczne na temat ich osiągnięć. Na przykład, czy podczas śledzenia zapamiętanego tekstu uczeń wskazywał na poszczególne litery, gdy wypowiadał każde słowo, czy też wskazywał na słowa, gdy były wypowiadane? Czy słowa z dwoma lub więcej sylabami dezorientowały dziecko? Zachowaniem, które demonstruje solidną koncepcję słowa (wraz z dokładnym śledzeniem) jest dokładne rozpoznawanie słów w linii. Procedura PALS każe wracać do poszczególnych zdań, by uczeń mógł zidentyfikować konkretne słowa. Jeśli dziecko musi ponownie przeczytać zdanie, aby dokładnie zidentyfikować słowo, wówczas ma rozwijającą się koncepcję słowa (zwaną również rudymentarną koncepcją słowa). Ten uczeń nie ma jeszcze ugruntowanej koncepcji słów i może skorzystać z instrukcji dotyczących koncepcji słów. Kliknij tutaj, aby zobaczyć pytania pomocne w prowadzeniu obserwacji.
Rozpoznawanie słów w izolacji i kontekście
PALS ocenia rozpoznawanie słów przez dziecko w izolacji i w kontekście. Zadania te pomagają określić poziom czytania uczniów. Analiza błędów popełnianych przez uczniów na listach słów i podczas czytania fragmentów dostarczy informacji na temat znajomości słów przez uczniów, a w szczególności na temat ich podejścia do rozumienia nieznanych słów. Może to pomóc w określeniu strategii dekodowania, na które należy położyć nacisk podczas lekcji. Na przykład, jeśli dziecko używa tylko początkowych dźwięków (np. czyta „kaczka” jako „pies”), należy zwrócić uwagę na środkowe i końcowe dźwięki. Analizy tego typu powinny być przeprowadzane tylko na tekstach na poziomie instruktażowym (używając wzorców PALS, teksty, które uczeń jest w stanie przeczytać z dokładnością 90% do 97% z akceptowalnym tempem lub listy słów czytane z dokładnością co najmniej 75% z odpowiednią szybkością).
Błędy w czytaniu fragmentów (rozpoznawanie słów w kontekście) mogą być analizowane poprzez badanie znaczenia, struktury i wskazówek wizualnych uczniów. W konfrontacji z nieznanymi słowami, uczeń będzie korzystał z wszelkich dostępnych zasobów, które mogą obejmować wszystko, od obrazków do wiedzy ogólnej do gramatyki. Ostatecznym celem jest, aby uczniowie odkodowywali nieznane słowa, używając znaczenia i składni jako jedynego potwierdzenia.
- Wskazówki dotyczące znaczenia wskazują, że uczniowie używają kontekstu, aby pomóc im w zrozumieniu nieznanego słowa. Pytania do analizy wskazówek dotyczących znaczenia obejmują:
- Czy uczeń zachował znaczenie tekstu?
- Czy uczeń wykorzystał tło opowiadania?
- Czy uczeń wykorzystał informacje z obrazków?
- Wskazówki strukturalne wskazują, że uczniowie wykorzystują strukturę zdania (składnię lub gramatykę), aby odgadnąć nieznane słowo. Pytania pomocnicze dla wskazówek strukturalnych obejmują:
- Czy uczeń wykorzystał wiedzę składniową lub gramatyczną?
- Czy uczeń nadał zdaniu właściwe brzmienie?
- Wizualne wskazówki wskazują, że uczeń wykorzystuje wiedzę o grafemach/fonemach, aby zdekodować nieznane słowo. Pytania naprowadzające dla wskazówek wizualnych obejmują:
- Czy uczeń użył tego samego dźwięku początkowego?
- Czy uczeń użył tego samego dźwięku końcowego?
- Czy uczeń użył podobnych kombinacji liter?
- Czy uczeń opuścił końcówkę wyrazu (np, s” w blocks lub „ed” w walked)?
W przypadku każdego z tych pytań przewodnich dotyczących znaczenia, struktury i wskazówek wizualnych, należy zadać sobie pytanie, czy uczniowie dokonali autokorekty swoich błędów. Analizie autokorekty powinna również towarzyszyć ocena, czy znaczenie fragmentu i/lub zdania zostało naruszone, czy też nie. Na przykład, dziecko może przeczytać zdanie „The dog run down the road.” jako „The duck run down the street.”. Czytanie „duck” zamiast „dog” wskazuje, że uczeń użył wizualnej wskazówki dotyczącej początku dźwięku; jednakże znaczenie fragmentu zostało naruszone. Czytanie „street” zamiast „road” wskazuje, że uczeń używał wskazówki znaczeniowej. W związku z tym znaczenie fragmentu nie zostało naruszone. Mimo że znaczenie jest zachowywane, uczeń nie zwraca uwagi na wskazówki wizualne. Musimy pamiętać, że w takich sytuacjach początkujący czytelnik musi być odpowiedzialny za dekodowanie słów. Jak wspomniano wcześniej, dokładne dekodowanie jest ostatecznym celem.
Kliknij tutaj, aby zobaczyć tabelę pytań pomocniczych.
Pisownia
PALS zapewnia ocenę pisowni, aby umożliwić śledzenie rozwoju w ciągu roku. Analizując błędy uczniów, należy spojrzeć na wszystkie słowa, a nie tylko na wyniki. Dodatkowo, należy zwrócić uwagę na cechy docelowe w każdym ze słów, a nie tylko na słowa docelowe dla każdej cechy. Na przykład, cechą docelową dla słowa rip mogą być początkowe dźwięki, a uczeń przeliterował je RP. Ta odpowiedź przyniosłaby uczniowi punkt za cechę dźwięku początkowego, ale odpowiedź powinna być również rozpatrywana pod względem brakującej samogłoski środkowej i dokładnego odwzorowania dźwięku końcowego. Przyjrzenie się wszystkim odpowiedziom uczniów pozwoli zauważyć wzorce w ich pisowni i pomoże ukierunkować instrukcje.
Kliknij tutaj, aby zobaczyć tabelę pytań prowadzących.
Powinieneś okresowo oceniać osiągnięcia uczniów w zakresie pisowni, stosując tę samą procedurę, która została przedstawiona w PALS. Cotygodniowe sprawdzanie pisowni pozwala na nieformalne spojrzenie na rozwój znajomości słów przez uczniów. Do analizy można wykorzystać te same pytania przewodnie, które zostały sformułowane w PALS.