System kapitański w Brazylii miał swoje korzenie w późnośredniowiecznym portugalskim nadaniu królewskim senhório (seignory), które z kolei zostało nieco zmodyfikowane, gdy Portugalczycy zaczęli zasiedlać niezamieszkane wyspy atlantyckie Azory, Madery i Wyspy Zielonego Przylądka w XV wieku. W tych przypadkach pewne osoby otrzymały jurysdykcję, prawa i dochody, które należały do króla i były nazywane donatários (donatariusze), ponieważ otrzymały doação (dar) od korony – często jako nagrodę za usługi. Do carta de doação dołączony był foral, który szczegółowo wyjaśniał prawa i obowiązki kolonistów zarówno w stosunku do donatário, jak i do korony. Dotacje były wieczyste i dziedziczne, ale jeśli linia wymarła, dotacja wracała do korony.
W odpowiedzi na rosnące zagrożenia francuskie w Brazylii i aby lepiej zasiedlić region, król João III (r. 1521-1557) ustanowił system kapitanatu, który działał dobrze na Wyspach Atlantyckich. W latach 1534-1536 piętnaście nadań, z których każde rozciągało się wzdłuż wybrzeża od dziesięciu do stu lig (przy czym trzy piąte z nich miało długość pięćdziesięciu lub więcej lig), zostało przyznanych dwunastu lordom-proprietorom lub kapitanom. Zaczynając od Amazonki i ciągnąc się na południe aż do dzisiejszego stanu Santa Catarina, były to Pará (João de Barros i Aires da Cunha); Maranhão (Fernão Álvares de Andrade); Piaui i Ceará (António Cardoso de Barros); Rio Grande (João de Barros i Aires da Cunha); Itamaracá (Pero Lopes de Sousa); Pernambuco (Duarte Coelho Pereira); Bahia (Francisco Pereira Coutinho); Ilheus (Jorge Figueiredo Correia); Porto Seguro (Pero do Campo Tourinho); Espírito Santo (Vasco Fernandes Coutinho); São Tomé (Pero de Gois); Rio de Janeiro (Martim Afonso de Sousa); Santo Amaro (Pero Lopes de Sousa); São Vicente (Martim Afonso de Sousa); i Santa Ana (Pero Lopes de Sousa). Każdy donatário otrzymywał od Korony szerokie uprawnienia administracyjne, fiskalne i sądownicze w zamian za zasiedlanie i obronę na własny koszt przyznanych im ziem. Mogli dokonywać nadań ziemskich (sesmarias) i zakładać miasta.
Tylko dziesięć z wyżej wymienionych kapitanii zostało zasiedlonych w XVI wieku. Dwa zostały opuszczone przez ich donatários, a kilka wymieniło się z rąk. Porto Seguro zostało sprzedane pierwszemu księciu Aveiro, a Ilheus bogatemu kupcowi Lucasowi Giraldes. Ponadto, dwa małe dziedziczne kapitanaty zostały ustanowione: Ilha de Itaparica (1556) w Zatoce Wszystkich Świętych i Paraguasu (1566) w Recôncavo w Bahia. Do końca XVI wieku Rio Grande do Norte, Paraiba, Bahia i Rio de Janeiro stały się koloniami królewskimi. W XVII wieku Korona utworzyła jednak nowy zestaw dziedzicznych kapitanii zarówno w Stanie Brazylia, jak i w Stanie Maranhão, który został oddzielony od Stanu Brazylia w 1621 roku. Chociaż w Stanie Brazylia utworzono pięć nowych kapitanii, tylko dwie z nich zachowały swoje znaczenie: Campos de Goitacases, nadana Salvadorowi Correia de Sá i jego potomkom, oraz Nossa Senhora da Conceição de Itanhaém. Za panowania João V (r. 1706-1750), pięć kolonii własnościowych w Stanie Brazylia zostało włączonych do Korony. Do 1759 r. wchłonięto także pozostałe. W latach trzydziestych XVI wieku w stanie Maranhão utworzono kapitanaty Cumá, Caete, Cametá i Cabo do Norte. W 1665 roku Ilha Grande de Joanes (wyspa Marajó) stała się kapitanią dziedziczną. W 1685 roku powstała Xingu, ale nigdy nie została zasiedlona. Ale w latach 1752-1754 sześć wyżej wymienionych kapitanii zostało włączonych do stanu Grão Pará i Maranhão.
Próby wcześniejszych autorów na ten temat, aby scharakteryzować kapitanie jako feudalne lub kapitalistyczne, niewiele wniosły do zrozumienia tej ważnej instytucji.
Zobacz takżeBarros, João de; Coelho Pereira, Duarte; João III of Portugal; João V of Portugal.
BIBLIOGRAFIA
Dutra. Francis A. „Duarte Coelho Pereira, Pierwszy Lord-Proprietor of Pernambuco: The Beginning of a Dynasty.” The Americas 29, no. 4 (1973): 415-441.
Johnson, H. B., Jr. „The Donatary Captaincy in Perspective: Portuguese Backgrounds to the Settlement of Brazil,” Hispanic American Historical Review 52, nr 2 (1972): 203-214.
Saldanha, António Vasconcelos de. As Capitanias do Brasil: Antecedentes, Desenvolvimento e Extinção de um Fenómeno Atlântico. Lisbon: National Commission for the Commemorations of the Portuguese Discoveries, 2001.
Vianna, Hélio. Historia Brazylii: Periodo Colonial, wyd. 2 popr. São Paulo: Edições Melhoramentos, 1963.
.