Door Greer Gerni, promovendus Theater
Het seizoen 2018-2019 was het eerste onder de nieuwe artistiek directeur van het Moskouse Kunsttheater, Sergej Zjenovach. Hoewel veel van de aanwezigheid van het theater onveranderd blijft, zijn er enkele opmerkelijke verschillen. Interessant is dat de meeste daarvan naar het verleden wijzen, niet naar de toekomst. Ik doe sinds 2009 onderzoek naar de theaters van Moskou, met speciale aandacht voor het Moskouse Kunsttheater. Mijn proefschrift, getiteld Anton Tsjechov’s Texts on the Twenty-first Century Stage, onderzoekt, gedeeltelijk, de indruk die de toneelschrijver en zijn gelijknamig theater hebben op de opvoeringsstijlen van vandaag.
Een deel van mijn werk deze zomer bestond uit het bekijken van hedendaagse producties en het spreken met levende theaterartiesten, maar om de impact van het verleden op het heden te contextualiseren heb ik ook veel tijd doorgebracht in archieven, musea, en plaatsen van herinnering. Als historicus heb ik de neiging om me op het verleden te concentreren, maar ik ben altijd zo opgelucht om dat te doen in de theatercultuur van Moskou, die helemaal draait om het hier en nu. De nadruk mag dan liggen op het heden op het toneel, de cultuur wordt zeker ondersteund door het verleden. Het Moskouse Kunsttheater is nog steeds gevestigd in het gebouw uit 1901, waar veel van Tsjechovs stukken in première zijn gegaan. Gelegen in het centrum van Moskou, is het nog steeds een van de meest gerespecteerde en populaire theaters in de stad. Sinds de oprichting in 1898 staat het bekend om zijn toekomstgerichtheid en nieuwe kunstvormen. Het gezelschap doet dit met eerbied voor de tradities en de geschiedenis die het hebben opgebouwd.
Dit seizoen, meer dan enig ander in mijn herinnering, leek nog meer gericht op herinneringen, geschiedenis en traditie. De affiches van de huidige voorstellingen vulden vroeger de vitrines aan de voorkant van het gebouw, maar nu zijn ze gevuld met foto’s en korte biografieën van enkele van de eerste leden van het gezelschap. Het theater organiseerde in juni een “Remembering Place” festival dat begon met een lezing van Tsaar Fyoder Ivanovitsj, waarmee het eerste seizoen in 1898 werd geopend. Originele kostuums werden tentoongesteld. Meer dan bij enig ander bezoek leek het Moskouse Kunsttheater mij een plaats voor geschiedenis en traditie, niet noodzakelijk voor nieuw theater. Dat wil niet zeggen dat er geen nieuw werk wordt geproduceerd of dat er geen vooruitstrevende veranderingen worden doorgevoerd. Er is echter een duidelijk verschil tussen de manier waarop naburige theaters publiek trekken (flitsende advertenties voor eigentijdse voorstellingen) en de manier waarop het Moskouse Kunsttheater de traditie op hun gevel versterkt.
Wat betekent dat voor Moskou of zelfs voor mijn onderzoek? Op dit moment zou elke analyse die ik zou kunnen geven, speculatie zijn. Ik kan echter met vertrouwen zeggen dat verandering niet altijd nieuw en glanzend is, soms moet om iets nieuws te bouwen eerst het fundament worden versterkt. Voorlopig probeer ik een stap terug te doen en te onderzoeken hoe het verleden het heden beïnvloedt.
