Gedetailleerd informatieblad

Inleiding

De ziekte van Chagas is genoemd naar de Braziliaanse arts Carlos Chagas, die de ziekte in 1909 ontdekte. De ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Trypanosoma cruzi, die op dieren en mensen wordt overgedragen door vectoren van insecten die alleen in Amerika voorkomen (vooral in plattelandsgebieden, waar armoede wijdverbreid is). De ziekte van Chagas (besmetting met T. cruzi) is ook bekend onder de naam Amerikaanse trypanosomiasis.

Naar schatting 8 tot 11 miljoen mensen in Mexico, Midden- en Zuid-Amerika hebben de ziekte van Chagas, en de meesten van hen weten niet dat ze besmet zijn. Indien onbehandeld, is de infectie levenslang en kan zij levensbedreigend zijn.

De gevolgen van de ziekte zijn niet beperkt tot de plattelandsgebieden van Latijns-Amerika, waar de overdracht door vectoren geschiedt. Grootschalige volksverhuizingen van het platteland naar stedelijke gebieden in Latijns-Amerika en andere regio’s van de wereld hebben de geografische spreiding vergroot en de epidemiologie van de ziekte van Chagas veranderd. In de Verenigde Staten en andere regio’s waar de ziekte van Chagas voorkomt, hoewel niet in endemische mate, moeten de bestrijdingsstrategieën zich richten op het voorkomen van overdracht door bloedtransfusies, orgaantransplantaties en overdracht van moeder op kind (congenitaal).

Top van pagina

Hoe wordt de ziekte van Chagas opgelopen?

Mensen kunnen op verschillende manieren besmet raken. In gebieden waar de ziekte van Chagas endemisch is, vindt de overdracht hoofdzakelijk plaats via vectoren. De vectoren van de insecten staan bekend als triatomines. Deze bloedzuigende insecten worden besmet door het bijten van een besmet dier of een besmette persoon. Eenmaal besmet, stoot het insect T. cruzi parasieten uit in zijn uitwerpselen. De insecten worden aangetroffen in huizen die zijn gemaakt van materialen zoals modder, adobe, riet en palmtak. Overdag verbergen de insecten zich in spleten in muren en daken, en ’s nachts, als de bewoners slapen, komen ze uit hun schuilplaatsen tevoorschijn. Omdat ze de neiging hebben in het gezicht te bijten, worden triatominewantsen ook wel “zoenwantsen” genoemd. Nadat ze gebeten hebben en het bloed hebben opgenomen, poepen ze op de persoon. De persoon kan besmet raken als T. cruzi-parasieten, aanwezig in de uitwerpselen van het insect, het lichaam binnendringen via de slijmvliezen of wondjes in de huid. Zonder het te beseffen, kan de slapende persoon per ongeluk de uitwerpselen in de bijtwond, ogen of mond krabben of wrijven.

Mensen kunnen ook besmet raken via de volgende routes:

• consumptie van ongekookt voedsel dat besmet is met uitwerpselen van besmette insecten;
• congenitale overdracht (van een zwangere vrouw op haar baby);
• bloedtransfusie;
• orgaantransplantatie; en
• blootstelling door een ongeval in een laboratorium.

Borstvoeding wordt over het algemeen als ongevaarlijk beschouwd, zelfs als de moeder de ziekte van Chagas heeft. Als de moeder echter gebarsten tepels heeft of als er bloed in de moedermelk zit, moet zij de melk afkolven en weggooien totdat de tepels genezen zijn en het bloeden stopt.

De ziekte van Chagas wordt niet van mens op mens overgedragen, zoals verkoudheid of griep, en wordt ook niet door toevallig contact overgebracht.

Top van pagina

Als ik de ziekte van Chagas heb, moeten mijn familieleden dan ook getest worden?

Mogelijk. Zij moeten worden getest als:

• zij op dezelfde manier besmet kunnen zijn geraakt als u, bijvoorbeeld door overdracht via vectoren in Latijns-Amerika;
• zij bloed of organen hebben gekregen die u aan hen heeft gedoneerd nadat u besmet bent geraakt;
• zij uw kinderen zijn en geboren zijn nadat u besmet bent geraakt; of als
• er andere redenen zijn om te denken dat zij de ziekte van Chagas zouden kunnen hebben.

Top van pagina

Waar ter wereld komt de ziekte van Chagas voor?

Mensen met de ziekte van Chagas kunnen overal ter wereld worden gevonden. De overdracht door vectoren blijft echter beperkt tot Latijns-Amerika, hoofdzakelijk tot bepaalde plattelandsgebieden in Mexico en Midden- en Zuid-Amerika. In sommige regio’s van Latijns-Amerika is de overdracht door vectoren tot staan gebracht door middel van programma’s ter bestrijding van vectoren. Overdracht via vectoren komt niet voor in het Caribisch gebied (bijv. Puerto Rico, Cuba). Zeldzame gevallen van de door vectoren overgedragen ziekte van Chagas zijn waargenomen in het zuidoosten van de Verenigde Staten.

Top van pagina

Wat zijn de tekenen en symptomen van de ziekte van Chagas?

Veel van de klinische informatie over de ziekte van Chagas is afkomstig van ervaringen met mensen die de infectie als kind hebben opgelopen door vectoroverdraagbare overdracht. De ernst en het verloop van de infectie kunnen verschillen bij mensen die in verschillende levensfasen besmet zijn geraakt en de ziekte op verschillende manieren of door verschillende stammen van de T. cruzi-parasiet hebben opgelopen.

De ziekte van Chagas kent twee fasen: de acute fase en de chronische fase. Beide fasen kunnen asymptomatisch of levensbedreigend zijn.

De acute fase treedt op in de eerste weken of maanden van de infectie. Het blijft meestal onopgemerkt omdat het geen symptomen vertoont of slechts milde tekenen en symptomen die niet uniek zijn voor de ziekte van Chagas. Symptomen die de patiënt opmerkt kunnen zijn: koorts, vermoeidheid, lichaamspijn, hoofdpijn en huiduitslag. Bij lichamelijk onderzoek kunnen lichte vergrotingen van de lever of de milt, gezwollen klieren en plaatselijke ontstekingen (een chagoma), waar de parasiet het lichaam is binnengedrongen, worden waargenomen. Het meest bekende teken van de ziekte van Chagras in de acute fase staat bekend als het Romaña-teken, dat bestaat uit zwelling van het ooglid aan de kant van het gezicht in de buurt van de wond die door de beet is achtergelaten of waar de uitwerpselen van het insect zijn gedeponeerd, die per ongeluk in het oog kunnen zijn terechtgekomen als de patiënt over zijn of haar gezicht wrijft. Zelfs als de symptomen tijdens de acute fase optreden, verdwijnen ze meestal vanzelf binnen enkele weken of maanden. Zelfs als de symptomen verdwijnen, zal de infectie aanhouden als ze niet wordt behandeld. In zeldzame gevallen overlijden jonge kinderen (<5%) aan een ernstige ontsteking of infectie van de hartspier (myocarditis) of de hersenen (meningoencefalitis). De acute fase kan ook ernstig zijn bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Tijdens de chronische fase kan de infectie tientallen jaren of zelfs levenslang asymptomatisch blijven. Sommige mensen ontwikkelen echter:

• cardiale complicaties, waaronder vergroting van het hart (cardiomyopathie), hartfalen, veranderd hartritme of hartslag, en hartstilstand (plotselinge dood); of
• intestinale complicaties, waaronder een vergrote slokdarm (megaesofagus) of dikke darm (megacolon) en problemen met eten of ontlasting kunnen veroorzaken.

Het gemiddelde risico dat u tijdens uw leven een of meer van deze complicaties krijgt, is ongeveer 30%.

Top van pagina

Wat moet ik doen als ik denk dat ik de ziekte van Chagas heb?

U moet deze zorgen bespreken met uw zorgverlener, die u zal onderzoeken en u vragen zal stellen (bijvoorbeeld over uw gezondheidstoestand en waar u hebt gewoond). De diagnose van de ziekte van Chagas wordt gesteld door bloedonderzoek. Als wordt vastgesteld dat u de ziekte van Chagas heeft, moet u een test ondergaan om de activiteit van uw hart te meten (elektrocardiogram), zelfs als u zich goed voelt. U kunt worden doorverwezen naar een specialist voor verdere tests en behandeling.

Top van pagina

Hoe wordt de ziekte van Chagas behandeld?

Er zijn twee benaderingen van behandeling, en beide kunnen levensreddend zijn:

• antiparasitaire behandeling, om de parasiet te doden; en
• symptomatische behandeling, om de symptomen en tekenen van infectie onder controle te houden.

Antiparasitaire behandeling is het meest effectief in de vroege fase van infectie, maar is niet beperkt tot gevallen in de acute fase. In de Verenigde Staten is dit type behandeling beschikbaar via het CDC. Uw zorgverlener kan met CDC-medewerkers overleggen of u behandeld moet worden en wat voor behandeling wordt aanbevolen. De meeste mensen hoeven tijdens de behandeling niet in het ziekenhuis te worden opgenomen.

Symptomatische behandeling kan mensen helpen die hart- of darmproblemen hebben als gevolg van de ziekte van Chagas. Zo kunnen pacemakers en medicijnen om een onregelmatige hartslag onder controle te houden voor sommige patiënten met een chronische hartziekte levensreddend zijn.

Top van pagina

Ik ben van plan om naar een landelijk gebied in Latijns-Amerika te reizen waar de ziekte van Chagas kan voorkomen. Hoe kan ik besmetting voorkomen?

Er zijn momenteel geen medicijnen of vaccins om besmetting te voorkomen. Reizigers die binnenshuis slapen in goed geconstrueerde gebouwen (b.v. hotelkamers met airconditioning of muskietennetten) lopen een gering risico op blootstelling aan besmette triatomeeënwantsen, aangezien zij woningen van mindere kwaliteit aantasten en ’s nachts actiever zijn. Preventieve maatregelen omvatten het besproeien van besmette woningen met residuele insecticiden, het gebruik van duurzame, met insecticide behandelde bednetten, het dragen van beschermende kleding en het aanbrengen van insectenwerend middel op blootgestelde delen van de huid. Bovendien moeten reizigers zich bewust zijn van andere mogelijke transmissieroutes, waaronder transmissie via bloed en voedsel.

Top van pagina

Dit informatieblad is uitsluitend bedoeld ter informatie en mag niet worden gebruikt voor zelfdiagnose of in plaats van een medische consultatie. Raadpleeg een arts als u vragen hebt over de hierboven beschreven aandoening of denkt dat u mogelijk een parasitaire infectie hebt.

Raadpleeg een arts als u vragen hebt over de hierboven beschreven aandoening of denkt dat u mogelijk een parasitaire infectie hebt.

Raadpleeg een arts als u vragen hebt over de hierboven beschreven aandoening of denkt dat u mogelijk een parasitaire infectie hebt.