De eerste “non-fictie”-roman was Operación Masacre, in 1957 voltooid door de Argentijn Rodolfo Walsh. In Cold Blood van Truman Capote was het tweede, en het eerste Engelstalige, boek; het vestigde zichzelf als een historisch voorbeeld van verhalende journalistiek in romanvorm. Het boek, gepubliceerd in 1965, liet schrijvers zien dat het mogelijk is creatieve technieken te gebruiken en toch de richtlijnen van de journalistiek te volgen.
Hoewel Capote beweert deze nieuwe vorm van journalistiek te hebben uitgevonden, wordt vaak aangenomen dat de oorsprong van een beweging van creatief schrijven in de journalistiek al veel eerder heeft plaatsgevonden. Kenmerken van verhalende journalistiek zijn terug te vinden in de geschriften van Daniel Defoe in de 18de eeuw, en in de geschriften van Mark Twain in de 19de eeuw en James Agee, Ernest Hemingway en John Steinbeck in de periode van de Tweede Wereldoorlog.
Capote’s tijdgenoot Tom Wolfe schreef ook The New Journalism in 1974 en wordt gecrediteerd voor het populariseren van de discussie over de gepastheid van het narratieve in de journalistiek. Hij noemt Gay Talese de “vader” van de nieuwe journalistiek, en illustreert de grondslagen van de verhalende journalistiek in zijn compilatie “The Gay Talese Reader”.
Heden ten dage gebruiken veel non-fictie romans verhalende journalistiek om hun verhaal te vertellen. Ook publicaties als Harper’s, The New Yorker, Esquire, Rolling Stone en The Village Voice zijn een welkome thuishaven voor verhalende journalisten.
Mainstream krantenpublicaties zijn nog steeds op hun hoede om verhalende journalistiek te veel te ondersteunen vanwege tijd- en ruimtegebrek, en zullen vaak af en toe een verhaal afdrukken in een zondagse feature of aanvullend magazine.
De definities van verhalende journalistiek zijn talrijk en gevarieerd. Sommigen noemen het liever literaire journalistiek, of creatieve non-fictie. Eenvoudig gezegd is narratief de manier waarop een verhaal wordt opgebouwd door een bepaald gezichtspunt en een bepaalde rangschikking van gebeurtenissen. Het Nieman Programma voor Narratieve Journalistiek, dat in 2001 van start ging, wil een centrum bieden voor het onderwijzen, leren en beoefenen van narratieve journalistiek. De Nieman Foundation definieert narratieve journalistiek als meer dan alleen het vertellen van verhalen: het is een complex genre met meerdere lagen en contexten dat, als het goed gedaan wordt, de capaciteit heeft om kranten te hervormen en ze essentieel en meeslepend te maken. In grote lijnen omvatten enkele kritische elementen van verhalende journalistiek het volgende:
-Het bevat accurate, goed onderzochte informatie, en is ook interessant om te lezen.
-Het kijkt naar intrigerende mensen, menselijke emoties, en echte situaties. Het biedt het privéverhaal achter het publieke verhaal.
-Het reikt verder dan het gewone door de reportage van feiten te mengen met de schrijfstijl van fictie.
Mark Kramer, voormalig directeur van het Nieman Program on Narrative Journalism, zegt dat het “journalistiek is die er niet van uitgaat dat de lezer een robot is, die erkent dat de lezer veel weet en voelt en snickert en wild wordt.” Kramer benadrukt het belang van de stem. Lezers drinken hun koffie met de krant in de ochtend, zegt hij. Ze willen de nieuwsstem begrijpen en zich er zelfs mee identificeren; maar de reguliere nieuwsberichtgeving is anoniem en terughoudend, waardoor de lezer zich eenzaam voelt. Wanneer je een publiek hebt dat uit zoveel verschillende soorten mensen bestaat, lijkt het nobel om een beroep te doen op de kleinste gemene deler en gewoon over de feiten te praten. Maar wat er gebeurt is depersonalisatie van de nieuwsstem – verhalende journalistiek wil de menselijke stem terug aan de ontbijttafel zetten. Kramer definieert narratieve journalistiek als schrijven dat de volgende elementen bevat:
1.Set scènes;
2.Personages;
3.Actie die zich ontvouwt in de tijd;
4.Stem die persoonlijkheid heeft;
5.Een relatie met het publiek; en
6.Bestemming – een thema, een doel, en een reden.