CA 125: het verleden en de toekomst

Gedurende de laatste 15 jaar is er aanzienlijke vooruitgang geboekt in het begrijpen van de mogelijkheden en de beperkingen van de CA 125 assay. Er zijn meer dan 2000 artikelen gepubliceerd over laboratorium- en klinische studies van CA 125. De oorspronkelijke CA 125-test maakte gebruik van het OC 125-antilichaam dat de CA 125-epitoop op een glycoproteïne met hoog moleculair gewicht herkent. Ondanks herhaalde pogingen is het gen dat codeert voor de peptidecomponent nog niet gekloond. Monoklonale antilichamen werden gekweekt tegen andere epitopen die door deze molecule tot expressie worden gebracht, wat leidde tot de ontwikkeling van de CA 125-II-test die minder dag-tot-dag variatie vertoont. Met een van beide tests kunnen verhoogde CA 125-waarden worden opgespoord bij een aantal goedaardige aandoeningen, waaronder endometriose. CA 125 is het meest consistent verhoogd bij epitheliale ovariumkanker, maar kan tot expressie komen bij een aantal gynaecologische (endometrium, eileider) en niet-gynaecologische kankers (pancreas, borst, colon en long). De meest bekende toepassing van de CA 125-test is de controle van eierstokkanker. De mate van daling van CA 125 tijdens primaire chemotherapie is een belangrijke onafhankelijke prognostische factor gebleken in verscheidene multivariate analyses. Aanhoudende verhoging van CA 125 op het moment van een second look chirurgische bewakingsprocedure voorspelt residuele ziekte met > 95% specificiteit. Stijgende CA 125 waarden zijn in de meeste, maar niet alle studies ten minste 3 maanden voorafgegaan aan klinische ontdekking van recidiverende ziekte. Gezien de bescheiden activiteit van salvage chemotherapie, heeft deze informatie nog geen invloed gehad op de overleving. Stijgend CA 125 tijdens daaropvolgende chemotherapie is in verband gebracht met progressieve ziekte in meer dan 90% van de gevallen. CA 125 kan dienen als een effectieve surrogaatmarker voor klinische respons in fase II-onderzoeken van nieuwe geneesmiddelen. CA 125 niveaus kunnen helpen bij het onderscheiden van kwaadaardige van goedaardige bekkenmassa’s, wat een effectieve triage van patiënten voor primaire chirurgie mogelijk maakt. Vroege opsporing van eierstokkanker blijft de meest veelbelovende toepassing van CA 125. Er is een algoritme ontwikkeld dat het risico op eierstokkanker (ROC) schat op basis van het niveau en de trend van CA 125-waarden. Er is een grootschalig onderzoek gestart waarbij gebruik wordt gemaakt van het ROC-algoritme om transvaginale echografie en/of aansluitende laparotomie uit te voeren. Een dergelijke proef zou een verbetering van de overleving door vroegtijdige opsporing kunnen aantonen. Deze strategie zou voldoende specificiteit moeten opleveren, maar de gevoeligheid voor ziekte in een vroeg stadium is misschien niet optimaal. In de toekomst kan de gevoeligheid worden verbeterd door gebruik te maken van meervoudige markers en neurale netwerkanalyse. De meeste serumtumormarkers zijn eiwitten of koolhydraten, maar lipidemarkers zoals lysofosfatidinezuur verdienen evaluatie. Genomische en proteonomische technologieën moeten aanvullende nieuwe markers identificeren.