CA 125: przeszłość i przyszłość

W ciągu ostatnich 15 lat dokonano znacznego postępu w zrozumieniu potencjału i ograniczeń oznaczenia CA 125. Opublikowano ponad 2000 prac dotyczących badań laboratoryjnych i klinicznych nad CA 125. Oryginalny test CA 125 wykorzystywał przeciwciało OC 125, które rozpoznaje epitop CA 125 na glikoproteinie o dużej masie cząsteczkowej. Pomimo wielokrotnych prób, gen kodujący składnik peptydowy nie został jeszcze sklonowany. Wyhodowano przeciwciała monoklonalne przeciwko innym epitopom wyrażanym przez tę cząsteczkę, co doprowadziło do opracowania testu CA 125-II, który wykazuje mniejszą zmienność z dnia na dzień. Przy użyciu obu testów podwyższony poziom CA 125 wykrywa się w wielu łagodnych stanach chorobowych, w tym w endometriozie. CA 125 jest najbardziej konsekwentnie podwyższony w nabłonkowym raku jajnika, ale może ulegać ekspresji w wielu nowotworach ginekologicznych (endometrium, jajowód) i nieginekologicznych (trzustka, pierś, okrężnica i płuco). Najlepiej ugruntowanym zastosowaniem oznaczenia CA 125 jest monitorowanie raka jajnika. Szybkość obniżania się wartości CA 125 podczas pierwotnej chemioterapii była ważnym niezależnym czynnikiem prognostycznym w wielu analizach wieloczynnikowych. Utrzymujące się podwyższone wartości CA 125 w czasie zabiegu chirurgicznego nadzoru drugiego rzutu przewidują chorobę resztkową z > 95% swoistością. Podwyższone wartości CA 125 w większości, ale nie we wszystkich badaniach, poprzedzały kliniczne wykrycie choroby nawrotowej o co najmniej 3 miesiące. Biorąc pod uwagę niewielką aktywność chemioterapii ratującej, informacja ta nie wpłynęła jeszcze na przeżycie. Wzrost stężenia CA 125 podczas kolejnej chemioterapii wiąże się z progresją choroby w ponad 90% przypadków. CA 125 może służyć jako skuteczny marker zastępczy dla odpowiedzi klinicznej w badaniach II fazy nowych leków. Stężenie CA 125 może być pomocne w odróżnianiu złośliwych od łagodnych mas miednicy, umożliwiając skuteczną selekcję chorych do pierwotnego zabiegu chirurgicznego. Najbardziej obiecującym zastosowaniem CA 125 pozostaje wczesne wykrywanie raka jajnika. Opracowano algorytm, który szacuje ryzyko wystąpienia raka jajnika (ROC) na podstawie poziomu i trendu wartości CA 125. Rozpoczęto duże badanie, w którym algorytm ROC będzie wykorzystywany do wykonywania sonografii przezpochwowej i/lub następowej laparotomii. Takie badanie mogłoby wykazać poprawę przeżywalności dzięki wczesnemu wykrywaniu. Strategia ta powinna zapewnić odpowiednią swoistość, ale czułość dla wczesnego stadium choroby może nie być optymalna. W przyszłości lepsza czułość może być osiągnięta przy użyciu wielu markerów i analizy sieci neuronowych. Większość markerów nowotworowych w surowicy to białka lub węglowodany, ale markery lipidowe, takie jak kwas lizofosfatydowy, zasługują na ocenę. Technologie genomiczne i proteonomiczne powinny zidentyfikować dodatkowe nowe markery.