Ik kom uit het Verenigd Koninkrijk
In dat geval zou je eigenlijk heel vertrouwd moeten zijn met deze uitspraak. Het wordt gebruikt door sommige sprekers van de “Received Pronunciation”, vooral wanneer ze ultra-correct zijn in hun uitspraak of een beetje humoristisch zijn. Het is ook heel gebruikelijk in veel Schotse dialecten – in feite is het bijna de norm ten noorden van de grens.
Waar komt het vandaan?
Het was de oorspronkelijke uitspraak. Heb je je nooit afgevraagd waarom zoveel woorden in het Engels met “wh” beginnen? Het werd oorspronkelijk geschreven als “hw”, en dat zijn de woorden die je op die manier hoort uitspreken. Er was dus een verschil in uitspraak tussen “whine” en “wine”. Het epische gedicht Beowulf, ongeveer 1000 jaar geleden geschreven, begint met het woord “Hƿæt!” — de “ƿ” was de Oud Engelse versie van “w” — wat betekent “Wat!” (hier gebruikt om iemands aandacht te trekken):
Hƿæt! ƿē Gār-Dena in ġeār-dagum, þēod-cyninga, þrym ġefrūnon, hū ðā æþelingas ellen fremedon.
Vertaald: “Luister! Wij zijn achter de glorie gekomen van de Speer-Danen, die natie-koningen van lang geleden.”
Dit “hƿ” — of “hw” — werd uitgesproken met die ademende “h”-klank, en voor sommige sprekers van het Engels is dat nog steeds zo. In het Deens (nauw verwant aan het Engels) wordt het geschreven als “hv”: het Deens voor “wat” is “hvad”.
Dit gaat terug op een taal die zo’n 6000 jaar geleden gesproken moet zijn. Er zijn geen gegevens meer over deze taal, maar taalkundigen zijn er zeer zeker van dat hij moet hebben bestaan, en dat hij de voorouder moet zijn geweest van bijna elke taal die nu in Europa wordt gesproken, en van verschillende talen die nu in het zuiden en westen van Azië worden gesproken — daarom noemen taalkundigen hem “Proto-Indo-Europees”, of kortweg “PIE”.
De theorie is dat onze moderne “wh” oorspronkelijk een klank was die leek op een “k”, behalve dat je hem met geronde lippen moest uitspreken, alsof je “w” zei. Taalkundigen gebruiken een speciaal alfabet, het International Phonetic Alphabet, om de spraakklanken op te schrijven, en in dat alfabet wordt de klank weergegeven als — de “ʷ” betekent “maak je lippen rond”.
PIE splitste zich op in verschillende takken die uiteindelijk evolueerden tot de talen die we vandaag spreken. In de Germaanse talen – waarvan het Engels er een is – werd de “k”-klank uiteindelijk verzacht tot een “h”-klank, en in veel van deze talen (bijvoorbeeld het Duits) verdwenen. Het “ʷ” deel — het “maak je lippen rond” deel — bleef, hoewel het vaak werd uitgesproken als onze “v” (dus het Duitse voor “wat” is “was”, uitgesproken als “vas”).
In het Engels is dit proces nog steeds gaande: de “h” klank is verdwenen in de meeste, maar niet alle, dialecten. Waar hij nog voortleeft (vooral in Schotland en Ierland), verandert de klank in een klank die, in het Internationaal Fonetisch Alfabet, geschreven wordt als . Dat is de klank die u hoort.
In de Romaanse talen daarentegen is de klank niet zo sterk geëvolueerd, en hard gebleven. Dat verklaart bijvoorbeeld waarom de meeste vraagwoorden in het Engels met “wh” beginnen en in het Duits met “w”, maar in het Frans, Spaans en Italiaans met “qu” of “cu”.